O‘tgan davr mobaynida respublikada issiqlik ta’minoti tizimini yaxshilash hamda aholini issiqlik energiyasi va issiq suv bilan ta’minlash darajasini oshirish bo‘yicha muayyan ishlar amalga oshirildi

III. Yillik issiqliklar sarflarini aniqlash

Issiqlik ta’minoti tizimlari uchun sarflangan yillik issiqliklar sarflari ham soatlik issiqliklar sarflaridek isitish, ventilyasiya va issiq suv ta’minoti tizimlari uchun alohida-alohida aniqlanadi.

III.a) isitish tizimlari uchun sarflangai yillik issiqlik miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi:


(10)

bu erda:
- isitish mavsumining davom etish muddati

- isitish tizimida isitish mavsumi bo‘yicha sarflangan o‘rtacha issiqlik miqdori.
(11)

bu erda: - xona harorati temperaturasi ⁰S

- isitish mavsumi uchun tashqi xavoning o‘rtacha harorati ⁰S
- tashqi xavoning isitish mavsumi uchun xisoblangan temperaturasi ⁰S

III.b)Ventilyasiya tizimlari uchun sarflangan yillik issiqlik miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

(12)

bu erda:
Z_v – ventilyasiya qurilmalarining bir kunda ishlash vaqti
n_{i -} isitish mavsumining davom etish muddati
- isitish mavsumi bo‘yicha ventilyasiya tiimlarida sarflangan o‘rtacha issiqlik miqdori.
(13)

bu erda: - tashqi xavoning ventilyasiya tizimi uchun xisoblangan temperaturasi ⁰S

III.v) Issiq suv ta’minoti uchun sarflangan yillik o‘rtacha issiqlik miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

(14)



Bu erda:
issiq suvning yozda kamroq ishlatilishini hisobga oluvchi koeffisient.
- yozgi mavsumda olingan sovuq suvning harorati ⁰S
- qishki mavsumda olingan sovuq suvning harorati ⁰S
IV. Issiqlik tarmog‘ining normal temperatura grafigini qurish.

Ushbu grafik uzatish va qaytish quvurlaridagi issiqlik tashuvchilarning temperaturasini aniqlash yordamida quriladi. Uzatish va qaytarish quvurlaridagi issiqlik tashuvchilarning haroratlari quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:

Uzatish quvuri uchun:
(17)

Qaytarish quvuri uchun:

(18)

Bu erda: - xona xavosining ichki harorati = 18 ⁰S ga teng

-isitish priboridagi issiqlik tashuvchilarning o‘rtacha harorati bilan xona havosi haroratlari o‘rtasidagi farqi.


^oS (19)
-isitish tizimining uzatish quvuridagi issiqlik tashuvchining harorati-95 ^oS
- istish tizimining qaytish quvuridagi issiqlik tashuvchining
harorati-70 ^oS
- issiqlik tarmog‘ining uzatish va qaytish quvurlaridagi issiqlik tashuvchining haroratlari farqi: ^oS
-maxalliy isitish tizimining uzatish va qaytish quvurlaridagi haroratlar farqi
^oS
tashqi xavoning istalgan vaqtdagi harorati. Geografik rayon uchun tashqi havoning har 5 ^oS dagi harakterli o‘zgarishlari qobul qilinadi.

Hisob natijalari 2- jadvalga kiritiladi.

2-jadval

	Tarmoq suvining ^oS dagi harorati
	-5	0	4.1	-2	-11
	82.21	104	83.56	112.5	150,0
	61.7	54.3	47.8	57.3	70,0

V.Issiqlik tarmoqlari uchun sarflanadigan tarmoq suvlarini hisoblangan miqdorlarini aniqlash.
Issiqlik tarmoqlari uchun isitish, ventilyasiya va issiq suv ta’minoti tizimlariga sarflangan suvlar miqdori aniqlanadi.
a) Isitish uchun:
(20)

1		6
2		7
3		8
4		9
5

Bu erda =4.19 kDj/(kg∙K)ga teng suvning issiqlik sig‘imi

b) Ventilyasiya uchun:
t/soat (21)

1		6
2		7
3		8
4		9
5

Bu erda: issiqlik tashuvchining uzatish va qaytish quvurlaridagi tashqi havoning harorati ventilyasiya tizimi uchun hisoblangandagi harorati ^oS.
v) Issiq suv ta’minoti uchun o‘rtacha


(22)

1
2		6
3		7
4		8
5		9

Bu erda: - issiq suv ta’minoti uchun beriladigan suvning harorati ^oS

- qishki mavsumda shahar sovuq suv tarmog‘idagi suvning
harorati ^oS
- yozgi mavsumda shahar sovuq suv tarmog‘idagi suvning harorati ^oS
Hisob natijalari 3- jadvalga kiritiladi.

3-jadval Kvartal Tarmoq suvi sarfi, tonna/soat tartib raqami Isitish uchun Ventilyasiya uchun Issiq suv ta’minoti uchun o‘rtacha Yig‘indi kg/sek № 1 2 3 4 5 6 1 33.637 2.69 10.133 46.5 12.9 2 36.247 2.899 10.925 50.1 13.9 3 31.607 2.524 9.52 43.7 12.1 4 26.934 2.154 9.686 38.8 10.8 5 22.643 1.81 8.14 32.6 9.1 6 29.995 2.399 10.785 43.2 12 7 22.849 1.826 8.216 32.9 9.1 8 28.165 2.253 10.133 40.6 11.3 9 26.605 2.126 9.571 38.3 10.6 1.Bo‘lim 2.Bo‘lim

Issiqlik tarmog‘ini gidravlik xisob qilish jadvali 4-jadval

Xisob bo‘limi nomeri	Suv Sarfi		Quvur o‘lchami (mm)				Bo‘lim uzunligi (m)						Bo‘limdagi suv xarakat tezligi W m/s			Bosimlar yo‘qolishi					Umumiy bosim yo‘qolishi
	t/s	kg/s	Shartli diame-tr Dsh mm	Tashqi diametri x qalinligi DshxS mmxmm		Reja bo‘yicha uzunlik L m		Maxalliy qarshi liklar bo‘yicha ek-vivalent uzunligi Le m			Keltirilgan uzunlik Lk=L+ Le	Ishqalanishgayo‘qoladigan bir-lik bosim R pa/m				Bo‘limda yo‘qo-ladigon bosim R=RLk Pa	Yig‘indi bosim yo‘qolishi Pa			Bosim yo‘qoli-shi M
1	2	3	4	5		6		7			8	9			10				11	12			13
B o sh magistral (1-Bo‘lim)
1	15,4	4,3	82	89x4	25				5,9	30,9				0,6			70	2163				2,163		0,22
Qo‘shimcha magistral (2-Bo‘lim)
2	13,9	3,9	82	89x4	25				5,9	30,9				0,6			70	2163				2,163		0,22

Yekvivalent uzunlikni aniqlash jadvali.
5-jadval

Bo‘ lim №	Dia metr (dmm)	Maxalliy qarshiliklar	Maxalliy qarshiliklar koeffisenti	Ekvivalent uzunligi
1	2	3	4	5
1	80	Zadvijka	0,5	2,2 · 2,63=5,9
		P. Shaklidagi kompensator	1,7
			∑ς=2,2
2	100	Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
		Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	2	2,9·3,42=9,9
			∑ς=2,9
3	125	Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	1,5	2,4·4,52=10,8
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,4
4	150	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	2,9·5,7=16,5
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,9
5	184	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	2,9·7,3=21,2
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,9
6	184	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	4,9·7,3=35,8
		90°li burilish burchagi	0,6
		Salnikli kompensator (6 dona)	0,3·6=1,8
		Zadvijka	0,5
			∑ς=4,9
7	207	Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	2	2,1·8,5=17,9
		Salnikli kompensator (2 dona)	0,3·2=0,6
			∑ς=2,1
8	259	Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	1,5	2,3·11,2=25,76
		Zadvijka	0,5
		Salnikli kompensator ( 1 dona)	0,3·1=0,3
			∑ς=2,3
9	80	Zadvijka	0,5	2,2·2,63=5,9
		P shaklidagi kompensator	1,7
			∑ς=2,2

10	125	Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	2	2,9·4,52=13,1
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,9
11	150	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	2,9·5,7=16,5
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,9
12	150	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	2,9·5,7=16,5
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,9
13	184	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	2,9·7,3=21,2
		Salnikli kompensator (3dona)	0,3·3=0,9
			∑ς=2,9
14	207	Oqim bo‘linishidagi to‘rtlik tarqatuvchi	2	2,8·8,5=23,8
		Salnikli kompensator (1 dona)	0,3·1=0,3
		Zadvijka	0,5
			∑ς=2,8
15	80	Zadvijka	0,5	7,9·2,63=20,8
		90°li burilish burchagi	0,6
		R shaklidagi kompensator (4dona)	1,7·4=6,8
			∑ς=7,9
16	100	Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	1,5	3·4,52=13,6
		Salnikli kompensator (5dona)	0,3·5=1,5
			∑ς=3
17	125	Oqim bo‘linishidagi uchlik tarqatuvchi	1,5	2,6·5,7=14,82
		Zadvijka	0,5
		Salnikli kompensator (2 dona)	0,3·2=0,6

T a v s i f n om a

T/r №	Nomlanishi	Soni	O‘lchov birligi	Birlik og‘irlik kg	Umumiy og‘ilik kg	DAST	Ilova
1	2	3	4	5	6	7	8
Suv va gaz quvurlari
1	Ø 89x4	948	M	8,38	7944,24	10704-75
2	Ø108x4	561,5	M	10,3	5783,5	10704-75
3	Ø 133x4	490,7	M	12,73	6246,6	10704-75
4	Ø 159x4,5	583,5	M	17,2	10036	10704-75
5	Ø 194x5	852,2	M	23,3	19856,26	10704-75
6	Ø 219x6	269,7	M	31,5	8495,5	10704-75
7	Ø 273x7	145,76	M	45,9	6690,38	10704-75
Zadvijka
1	Ø 150	22	dona
2	Ø 184	1	dona
3	Ø 207	1	dona
4	Ø 259	1	dona
Salnikli kompenator
1	Ø 100	8	dona	20,5	164	MN 2593-61
2	Ø 125	8	dona	25,4	203,2	MN 2593-61
3	Ø 150	9	dona	48,3	434,7	MN 2593-61
4	Ø 184	12	dona	49,9	598,8	MN 2593-61
5	Ø 207	3	dona	92	276	MN 2593-61
6	Ø 259	1	dona	125,9	125,9	MN 2593-61
Qo‘zg‘almas tayanch
1	Ø 100	8	dona	2,13	17,04	MVN	1316-06
2	Ø 125	8	dona	2,13	17,04	MVN	1316-07
3	Ø 150	9	dona	2,86	25,74	MVN	1316-08
4	Ø 184	12	dona	2,86	34,32	MVN	1316-08
5	Ø 207	3	dona	4,5	13,5	MVN	1316-09
6	Ø 259	1	dona	4,92	4,92	MVN	1322-01

Shahar va uning iqlimiga tegishli ma’lumotlar (QMQ 2.01.01-94)

1-ilova

t/r	Shahar	Tashqi havoning harorati, tt ^0S			Isitish davrining davom etishi, pis.
		O‘rta eng sovuq besh kunlikda «B» parametri	O‘rtacha eng sovuq davrda «A» parametri	Isitish davrining o‘rtacha harorati, to‘r
	Andijon viloyati
1	Andijon	-13	-5	1,6	130
2	Xonabod	-15	-6	1,1	140
	Buxoro viloyati
3	Buxoro	-12	-3	3,1	126
4	G‘ijduvon	-13	-3	2,9	127
5	Qorako‘l	-12	-3	3,2	122
	Jizzax viloyati
6	G‘allaorol	-19	-6	1,4	144
7	Jizzax	-16	-4	2,7	126
8	Do‘stlik	-15	-4	2,5	126
	Qashqadaryo viloyati
9	G‘uzor	-11	-2	4,7	100
10	Qarshi	-14	-3	3,7	115
11	Mingchuqur	-14	-6	1,6	187
12	Muborak	-13	-3	3,5	122
13	Shaxrisabz	-11	-2	4,1	115
	Novoiy viloyati
14	Zarafshon	-12	-5	1,5	136
15	Novoiy	-13	-2	3,5	123
16	Nurota	-15	-4	2,8	136
17	Uchquduq	-16	-7	1,6	144
	Farg‘ona viloyati
18	Kosonsoy	-12	-4	2,0	138
19	Farg‘ona	-14	-6	1,5	128
20	Pop	-11	-3	1,8	125
	Samarqand viloyati
21	Kattaqo‘rg‘on	-13	-3	2,8	134
22	Qo‘shrovot	-16	-5	1,9	145
23	Samarqand	-12	-3	3,3	133
	Surxondaryo viloyati
24	Denov	-8	0	5,1	89
25	Termiz	-10	-1	4,5	91
26	Sherobod	-8	1	5,4	80
	Sirdaryo viloyati
27	Guliston	-19	-6	1,8	130
28	Sirdaryo	-17	-5	1,8	134
29	Yangier	-16	-4	2,9	121
	Toshkent viloyati
30	Olmaliq	-12	-2	3,2	124
31	Oxongoron	-12	-3	2,9	135
32	Bekobod	-13	-2	3,4	112
33	Oygani	-20	-13	-2,7	236
34	Toshkent	-14	-4	2,7	129
35	Chorvoq	-13	-5	1,7	144
36	Chirchiq	-14	-3	2,8	130
	Farg‘ona viloyati
37	Qo‘qon	-12	-5	1,8	131
38	Farg‘ona	-14	-6	1,9	132
39	Shoximardon	-13	-6	0,6	160
	Xorazim viloyati
40	Urganch	-18	-8	0,8	148
41	Xiva	-17	-7	0,5	143

Kanallarda va kanalsiz yotqizilgan issiqlik quvurlarida o‘rnatilgan qo‘zg‘almas tayanchlar orasidagi masofa

2- ilova

Issiqlik uzatuvchi quvur diametri,mm	Kanallarda yotqizilgan				Kanalsiz yotqizilgan
	P-shaklidagi kompensatorlar		Salnikli kompensatorlar			P-shaklidagi kompensa torlar	Salnikli kompensa torlar
	R = 0,8MPa t = 100^0C R = 1,6MPa t = 150^0C	R = 1,3MPa t = 100^0C	R = 0,8MPa t = 100^0C R = 1,6MPa t = 150^0C	R = 1,3MPa t = 100^0C
1	2	3	4	5		6	7
50	60	60	-	-		50	-
70	70	70	-	-		55	-
80	80	80	-	-		65	-
100	80	80	70	50		65	-
125	90	90	70	50		-	25
150	100	90	80	60		-	30
175	100	100	80	60		-	35
200	120	100	80	60		-	50
250	120	100	100	60		-	60
300	120	120	100	60		-	70
350	140	120	120	60		-	70
400	160	140	140	80		-	70
450	160	140	140	80		-	70
500	180	160	140	80		-	80
600-1000	200	160	160	80		-	80

Yashash binolarining 1M² umumiy maydoni uchun isitishga sarflangan maksimal issiqlik oqimining kattalashtirilgan ko‘rsatkichi ( , Vt)

3- ilova

Quri lish qavat lari soni		Bino ning xarakteristikasi	Tashqi xavoning isitish uchun loyihalangan harorati ^0C
			Mi nus 5		Mi nus 10		Mi nus 15		Mi nus 20		Mi nus 25		Mi Nus 30		Mi nus 35		Mi nus 40		Mi nus 45		Mi nus 50		Mi nus 55
1985 yilgacha qurilgan binolar uchun
1-2		Energiya tejamkor lik chorala ri xisobga olinmaganda	148		154		160		205		213		230		234		237		242		255		271
3-4			95		102		109		117		126		134		144		150		160		169		179
5 va undan baland			65		70		77		79		86		88		98		102		109		115		122
1-2		Energiya tejamkor lik choralari xisobga olinganda	147		153		160		194		201		218		222		225		230		242		257
3-4			90		97		103		111		119		128		137		140		152		160		171
5 va undan baland			65		69		73		75		82		88		92		96		103		109		116
1985 yildan so‘ng qurilgan binolar uchun
1-2	Yangi tipdagi loyiha bo‘yicha			145		152		159		166		173		177		180		187		194		200		208
3-4				74		80		86		91		97		101		103		109		116		123		130
5 va undan baland				65		67		70		73		81		87		87		95		100		102		108

Turar joy mavzelari, noxiyalar xududlari turar-joy qavatlari uchun yashash fondi zichligi m²/ga

4-ilova
1-jadval

Mintaqalar (zonalar)	Mavze (mikrorayon) xududining umumiy maydoni 1ga bo‘lganda, turar-joy binolari qavatlari uchun yashash fondining zichligi, M^2/ga
	2	3	4	5	6	7	8	9	12
Markaziy	3300	4100	4600	5300	5600	5900	6200	6600	6900
Shimoliy	3700	5000	5400	5900	6300	6700	7000	7600
Janubiy	3400	4300	4600	5500	5800	6200	6500	6800	7100

2-jadval

Mintaqalar (zonalar)	Turar-joy noxiyasi (rayon) xududining umumiy maydoni 1ga bo‘lganda turar-joy binolari qavatlari uchun yashash fondining zichligi, M^2/ga
	2	3	4	5	6	7	8	9	12
Markaziy	2400	2700	3100	3400	3500	3600	3700	3900	4100
Shimoliy	2700	3300	3500	3800	4300	4500	4600	4700
Janubiy	2500	2800	3200	3500	3600	3700	3800	3900	4200

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Ionin A. A. i dr. Teplosnabjenie" M.: Stroyizdat. 1993 g.

2. Rashidov Yu.K., Saidova D. Z. «Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilyasiya tizimlari» o‘quv ko‘rsatma, TAQI, 2002 y.
3. A.U.Alimboev "Issiqlik ta’minoti va issiqlik tarmoqlari" o‘quv ko‘rsatma. Toshkent 1997 y.
4. Aytmatov R. va boshqalar «Gaz ta’minoti» Abu Ali ibn Sino nashriyoti. T.: 2003 y.
5. Щekin R.V. i dr., Spravochnik po teplosnabjeniyu i ventilyasii. 1 i 2 ch. Kiev. Budivelnik, 1977 g.
6. Sokolov e.Ya., "Teplofikasiya i teplovыe seti" 5-ye izd. M. Energoizdat. 1982 g.
7. Kopko V.M, Zayseva. M.K "Teplosnabjeniya" metodicheskoe posobie po vыpolneniyu kursovыx proektov. Minsk.1985 g.
8. A.X.Asadullaev «Issiqlik ta’minoti» metodik ko‘rsatma T.: TAQI . 1991y.
85 bet. 1 va 2-qism.
9 .QMQ 2.04.07-96 «Issiqlik tarmoqlari» O‘zbekiston Respublikasi Davlatarxitekturaqurilishqo‘mitasi. T.: 1996 yil.64 bet.
10. D.Z Saidova "Otoplenie i ventilyasiya" Toshkent. 2000 y.
11.QMQ 2.04.05-97 «Isitish, ventilyasiya va kondisiyalash» O‘zbekiston Respublikasi Davlatarxitekturaqurilishqo‘mitasi. T.: 1997 y.
12.QMQ 2.01.01-94 «Loyihalash uchun iqlimiy va fizikaviy-geologik ma’lumotlar» O‘zbekiston Respublikasi Davlatarxitekturaqurilishqo‘mitasi. T.: 1994 y.
13.N.Majidov ”Issiqlik gaz ta’minoti va ventilyasiya fanidan ma’ruzalar to‘plami”.Nam MPI-2009