O‘t oldirish tizimining ishlash prinsipi. Induksion g‘altaklar

7.Kontakt-tranzistorli o‘t oldirish tushirish isitgichlari
Keyingi vaqtda GAZ-35A, ZIL-130 va boshqa avtomo-billarga kontakt-tranzistorli o‘t oldirish tizimi o‘rnatiladigan bo‘ldi. Bunga sabab odatdagi batareyadan o‘t oldirish tizimi qator kamchiliklarga ega bo‘lib, faqat yarim o‘tkazgichli asboblar joriy etilgach, bu kamchiliklardan qutilish imkoni tug‘ildi.
Kontakt-tranzistorli o‘t oldirish tizimi odatdagi o‘t oldirish tizimga nisbatan quyidagi afzaliklarga ega:

1. 
   Uzgich kontaktlari indkutsion g‘altakning birlamchi
   

chulg‘amidan o‘tuvchi past kuchlanishli tokdan holi, shuning uchun ularni avtomobil 100-150 ming km yurgach, tozalash kerak (oddiy batareyadan o‘t oldirish tizimga ega bo‘lgan avtomobillardagi uzgich kontaktlari tez-tez tozalab turiladi, 30-40 ming km yurgach, hatto kuchli eroziyaga duch kelgani uchun ularni almashtirish kerak).

2. 
   Induksion g‘altakning ikkilamchi chulg‘amdagi kuchla-
   

nish 30000 V gacha, ya’ni oddiy batareyadan o‘t oldirish tizimi kuchlanishiga nisbatan kamida 25% ko‘payadi. Bunga sabab g‘altakning birlamchi chulg‘amidagi tok 7-8A gacha oshishidir (odatdagi batareyadan o‘t oldirish tizimi B-13 g‘altagining birlamchi chulg‘amidagi tok 2-2,5 A ga teng).

3. 
   Induksion g‘altakning ikkilamchi chulg‘amida kuchlanish oshishi natijasida svecha elektrodlari orasidagi zazorni 1-1,2 mm gacha kattalashtirish imkoni tug‘ildi, bu o‘z navbatida uchqunni uzaytirish va buning hisobiga ish aralashmasining dvigatel silindrlarida to‘la yonishiga erishish imkonini berdi.
   
4. 
   Svecha elektrodlari orasida hosil bo‘ladigan kuchli
   

uchqun sababli dvigatelni ishga tushirish osonlashadi, undan foydalanish qulaylashadi va tejamliligi oshadi.

5. 
   Kontaktlarning kuyish va oksidlanishini yo‘qotish
   

yonilg‘i sarfini 2% kamaytirish imkonini berdi, chunki dvigatelning kontakt-tranzistorli tizimi bilan ishlashida o‘t oldirishni ilgarilatish burchagi o‘zgarmaydi.

6. 
   Dvigatel tirsakli valining aylanish soni va uning
   

siqish darajasini anchagina oshirish mumkin (odatdagi batareyadan o‘t oldirish tizimi mavjudligida tirsakli valning aylanish sonini oshirish dvigatelning to‘xtab-to‘xtab ishlashiga sabab bo‘ladi).
Kontakt-tranzistorli o‘t oldirish tizimga qo‘shimcha ikki seksiyali rezistorlari 13 va 15 bor induksion g‘altak 9, taqsimlagich 11 va uzgich 12, tranzistor kommutatori, uchqundan o‘t oldirish svechasi 10, simlar va o‘t oldirish uchirgichi 17 kiradi (49-rasm). Generator va akkumulyator batareyasi 18 past kuchlanishli tok manbai hisoblanadi.
Kontakt-tranzistorli o‘t oldirish tizimda B-114 induksion g‘altagi eng ko‘p tarqalgan. U B-1 g‘altagidan, asosan ikkilamchi chulg‘amda o‘ramlar soni ko‘pligi bilan (41500 o‘ram) farq qiladi. U ikkita chiqish qismasiga ega: qisma K qo‘shimcha rezistor qismasi K ga, nomsiz qisma tranzistor kommutatorining mos ravishdagi qismasiga ulanadi. Bundan tashqari, yuqori kuchlanishli tok uchqun ham chiqish bor.