Основные понятия об измерениях и измерительных приборах

 
Расм.37. 
 
Ҳалқасимон манометрлар 
Кичик ортиқча босим, вакуум ва босимлар фарқини ўлчашга мўлжалланган.
Расм.38. 
Ўлчов асбоби (расм 38) геометрик марказда таянчга 3 (опорага) осиб 
қўйилган, тўсиқ 2 билан ажратилган ёпиқ ҳалқа 1 кўринишида бўлади. Тўсиқ 2 нинг 
икки томонидан босим берилиши учун патрубкалар (4 ва 5) мавжуд.
Ҳалқанинг 
пастки қисмига юк G 6 осиб қўйилган. Ҳалқанинг ичи ярмигача ишчи суюқлик 
билан тўлдирилган. Ўлчанаётган босимлар фарқи ∆P ўзгариши билан, яъни, Р
1
> Р
2
бўлганда, ҳалқанинг чап томонидаги суюқлик сатхи пасаяди. Сатхлардаги фарқ 
бунда босимлар фарқига пропорционал бўлади, яъни,
Р
1 
- P
2
= ρgh 
Ҳалқадаги тўсиқга таъсир қилаётган босимлар фарқи Р
1
-Р
2
, айлантириш 
моментини ҳосил қилади
M
p 
= (Р
1
-Р
2
) S r 
S - ҳалқадаги тўсиқ юзаси;
r – ҳалқанинг ўртача радиуси. 
Бу айлантириш моменти таъсирида ҳалқа соат стрелкаси бўйича таянч 
атрофида айланади. Ҳалқанинг айланиши акс таъсир моментини ҳосил қилади.
M
G
= G a sinφ 
G – юкнинг оғирлик кучи;
φ – ҳалқанинг буралиш бурчаги;
а – юк оғирлик маркази билан таянч орасидаги масофа. 
Бу икки моментлар мувозанатланганда ҳалқа янги мувозанат холатида 
тўхтайди. M
p 
= M
G

---

49 
Р
1
-Р
2 
= 
Sr
Ga
sinφ ёки, Р
1 
- Р
2
= k sinφ 
Яъни ўлчанаётган босимлар фарқи ҳалқанинг буралиш бурчаги синусига 
пропорционал бўлади. 
Ўлчов асбоби шкаласи бир текис эмас. Айланиш бурчаги 60
0 
дан ошмаслиги 
керак. Бу ўлчов асбоблари ёрдамида 250 мм. сим. уст. ва 250 мм. сув уст. Гача 
босимларни ўлчаш мумкин. Хатолиги, ўлчашнинг юқори чегерасидан 1,5