Основные понятия об измерениях и измерительных приборах

Сиғимли сатх ўлчагич. Цилиндрик (I) ва призматик (II) сиғимли сатх ўлчагичлар мавжуд. Сиғимли сатх ўлчагичнинг (расм 77) сиғими унинг икки участкаси сиғимлари йиғиндисига тенг бўлади. Датчикнинг чўкиб турган қисмидаги мухит диэлектрик ўтказувчанлиги Е_ж ва чўкмаган қисми диэлектрик ўтказувчанлиги Е_ср (хаво учун бирга тенг) деб белгиласак, унда:
Цилиндрик сиғимли сатх ўлчагич ўзгартиргичи сиғими

Текис юзали сиғимли сатх ўлчагич ўзгартиргичи сиғими

яъни, С=f(h). Электр сиғимини одатда резонанс схемалар ёрдамида (сатх сигнализаторларида) ва кўприк схемалар (сатх ўлчагичларида) ёрдамида ўлчанади.

Расм 77.
Омик сатх ўлчагичлар. Асосан сигнализатор сифатида ишлатилади. Омик сатх ўлчагичларнинг (расм 78) ишлаши манбаа электр занжирини назорат қилинаётган мухит орқали уланишига асосланиб, бунда назорат қилинаётган мухит электр занжириниг бир қисми бўлиб, у маълум омик қаршиликга эга бўлади.

Расм 78.
Сигнализатор икки қисмдан иборат: сигнал ўзгартиргич ва манбаа Сигнал ўзгартиргич манбаа блокидаги пасайтирувчи тронсформаторнинг иккиламчи ўрамларига уланган, икки бир-биридан изоляция қилинган электродлардан 6 ташкил топган ва бу занжирга реле 3 ҳам улангандир. Сатх ортиб бориб электродларга етганда, улар орқали электр занжири уланиб, занжирдан ток ўтабошлайди. Бунда реле 3 нинг бошқариш ўрамларидан ток ўтиб, у ишлайди ва нормал очиқ контактлари уланиб, сигнал лампочкаси ёнади ва сатхнинг чегара қийматга етганидан хабар беради.


Радиоизотоп сатх ўлчагичлар
Сатхни ўлчаш -нурларни ўлчанаётган мухит қатламидан ўтишида ютилишига асосланган. Радиоизотоп сатх ўлчагичларнинг (расм 79) уч тури мавжуд.

Расм 79.
Сатх ўзгариши билан -нурлар интенсивлиги ўзгариб, бу нурларни қабул қилувчи қурилмага -нурлар интенсивлиги сатхга пропорционал равишда етиб боради. Одатда бу сатхни ўлчаш усули бошқа усулларни қўллаш мумкин бўлмаган холларда ишлатилади.