Основы топографии

8. 
   materiallarni qayta ishlash va koorni hisoblash­ yopiq koʻpburchak choʻqqisi dinat
   

1. 
   Yopiq shpalning uchlari koordinatalarini hisoblash uchun ro'yxat ­yoziladi:
   

a) o'lchangan ko'pburchak burchaklarining o'rtacha qiymatlari ₂ , Pz va boshqalar;
b) gorizontal chiziqlarning uzunliklarini yotqizish S ;
v) X, Y koordinatalari boshlang'ich nuqtasi;
d) yo'nalish burchagi a 1-2 chiziqlar, formula bo'yicha hisoblanadi
a ₁ = Aj + 8 - y ,
qaerda A _m - 1-2 chiziqning o'lchangan magnit azimuti;
8 - magnit ignaning egilishi; y - meridianlarning o'rtacha yaqinlashishi.

2. 
   Xv _pr o'lchangan burchaklar yig'indisi o'lchangan burchaklarning qiymatlarini r qo'shish orqali topiladi.­
   
3. 
   Burchak mos kelmasligi / r = ^r _pr -£ r _{nazariyasi hisoblanadi} , bu erda
   

X _{nazariy jihatdan} = 180 (u - 2), n - yopiq ko'pburchakning burchaklari soni. fP ruxsat etilgan fp _don = bilan solishtiriladi 1 ,^/ P (misol: n =5, XD-eop =540 ⁰ 00', fp =0°02', fp _d yoniq
=0°03').

4. 
   Agar fp < fP _don bo'lsa, u holda har bir burchakka tuzatish qiymati topiladi
   

v
8p = - 1' gacha, bu o'lchangan burchaklarga qarama-qarshi belgi bilan kiritiladi. n
Nazorat: ^8/3 = -fp .

5. 
   Tuzatilgan burchaklar formula bo'yicha hisoblanadi
   

vippre , = Rim + 8v ^{, 8} R ^{belgisini o'qish} . ^{Boshqarish :} X rasm = _ Z sek .

6. 
   Chiziq uzunliklarining yo'nalish burchaklari hisoblab chiqiladi va formulalar bo'yicha
   

a ₂ \u003d a _x +180 ⁰ -2da ₍ o'lchangan to'g'ri burchaklar uchun); a ₂ \u003d _x -180 ⁰ + _2da (o'lchangan chap burchaklar uchun).
Agar burchaklar to'g'ri bo'lsa, unda: a ₃ \u003d a ₂ +180 ⁰ - _{3 da} ;
a ₄ \u003d a ₃ +180 ⁰ - ₄
da a ₁ \ u003d a ₅ + 180 ⁰ - _{1 da} .
Tekshirish - boshlang'ich nuqtaning (birinchi) yo'nalish burchaklarining tengligi, ya'ni. a _x = a _x .

7. 
   Yo'nalish burchaklari quyidagi formulalar yordamida rumblarga aylantiriladi:
   

G : SV \u003d a ₁ ;
r _H : SE = 180 ⁰ -a ₁₁ ;


Рис. 47
10. Находится сумма приращений координат ^ AX и ^ AY, которые
сравниваются с абсолютной и относительной невязкой хода, пользуясь формулами

Tjjj : SW \ u003d a _w - 180 ⁰ ; r _IV : SZ = 360 ⁰ -aIV _ _{_} .

8. 
   Cos qiymatlari aniqlanadi va gunoh hisoblangan ballar.
   
9. 
   Koordinata o'sishi formulalar yordamida hisoblanadi
   

AX = S cos a , AY = S gunoh a .
AXdan oldin va AY biz "+" belgilarini qo'yamiz yoki hisoblangan ­rumbga qarab ( 47 - rasm ).
/ aba =d //X + / y va / _rel = ^/ p ^L , bu erda P - ko'pburchak perimetri .

аба
P

Контроль
bitta
<
1500'
Chiziqli qoldiqlar / _x va / _y formulalar bilan topiladi / _x = ^ AX - X dagi chiziqli kelishmovchilik;
/ _y =^ ay - Y dagi chiziqli kelishmovchilik .

11. 
    / _x va / _y koordinatalari o'sishining qoldiqlari ruxsat etilgan bo'lsa, ­tuzatishlar formulalar bo'yicha topiladi.
    

_f f
s _x = - s , 8 y = Y s ,
P P
Bu erda p - ko'pburchakning perimetri, s - shpallar uzunligining ­gorizontal masofalari . AX ga 8 _x va 8 _y qarama-qarshi belgi bilan kiritiladi va AY ko'pburchak tomonlari uzunligiga proportsional .­

11. 
    AX _{ua n} hisoblab chiqiladi va AU _iap formulalar
    

AX = AX + 8 ,
iap calc x 5
AY = AY + 8 ,
Ispan hisobi ' _
bu erda 8 _x va 8 "+" yoki " -" belgisi bilan olinadi .

11. 
    Keyingisi ^ AX _sp va ^ AY _ucn . Yopiq ko'pburchak uchun
    

ZAX ^_ ispancha = ⁰ , ^ AY _ucn = 0 . Ushbu shartlarga rioya qilish nazoratdir.

11. 
    Keyinchalik, formulalar yordamida ko'pburchak cho'qqilarining koordinatalari hisoblanadi
    

X ₂ \ u003d X i + AX _Xucn ; Y = Yi + AYi _ucn ;
X 3 = X 2 + AX 2 _Sh p ; Y 3 \u003d Y 2 + AY 2 uc „ va t . d .
Bu erda Xl va Y _l berilgan, qiymatlar AX ₁ , AX ₂ , AY ₁ , AY ₂ - hisoblangan. Nazorat - bu asl nuqtaning koordinatalarining tengligi, ya'ni. X _l \ u003d X _l , Y _l \ u003d Y _l .

11. 
    Yopiq ko'pburchak uchlari koordinatalarini hisoblab bo'lgach, ­qog'ozga teodolit shpal sxemasi chiziladi, unda ko'pburchak tomonlari chiziqlarining uzunliklari va o'lchangan burchaklar ko'rsatiladi.
    
12. 
    LBL o'lchagichidan foydalanib, Whatman qog'ozida koordinatalar panjarasi quriladi ­, u hisoblangan koordinatalarga muvofiq va berilgan shkala bilan raqamlashtiriladi. Hisoblangan koordinatalarga ko'ra, ko'pburchakning uchlari chizilgan qog'ozga qo'llaniladi.
    

8. 
   Lazerli geodeziya asboblari haqida asosiy ma'lumotlar
   

Lazerli geodeziya qurilmalarida yorug'lik oqimini chiqaruvchi sifatida optik kvant generatorlari (lazerlar) ishlatiladi.
Lazerlar qattiq holat, gaz, suyuq va yarim o'tkazgichdir ­. Geodeziya asboblari gaz va yarim o'tkazgichli lazerlardan foydalanadi. Yarimo'tkazgichli lazerlar, asosan, masofalarni o'lchash uchun qurilmalarda qo'llaniladi - yorug'lik diapazonini o'lchagichlar . Boshqa tomondan, gaz lazerlari vertikal yoki mos yozuvlar chizig'ining o'rnini o'rnatadigan qurilmalarda qo'llaniladi: lazer darajalari, yo'nalish ko'rsatkichlari, lazer plummetlari va turli maqsadlar uchun boshqa qurilmalar. Qurilishni geodezik qo'llab-quvvatlash amaliyotida doimiy gazli geliy-neon lazerlari qo'llaniladi ­, yorug'lik diapazonining ko'rinadigan qismida ishlaydi va tor yo'naltirilgan binafsha-qizil nurli nurni chiqaradi.
Lazerli geodeziya qurilmalari shunday tuzilganki, lazer u oʻrnatilgan qurilmaning koʻrish oʻqiga parallel ravishda oʻrnatiladi yoki lazer nurlari qurilma teleskopi orqali yoʻnaltiriladi. Qoida tariqasida, o'lchovlarda lazer nurining vizual yoki fotoelektrik ­ko'rsatkichi qo'llaniladi. Vizual ko'rsatish uchun nur bo'ylab o'qish uchun kvadrat yoki konsentrik doiralar panjarasi, shuningdek tekislash tayog'i shaklida ekran ishlatiladi. Aniqroq fotoelektrik ko'rsatkichlar bilan fotoselli maxsus fotodetektorlar qo'llaniladi ­.
ELEKTRON TEODOLITLAR VA JAMIY STANSIYALAR
Zamonaviy yuqori aniqlikdagi va yuqori samarali geodezik ­o'lchov asboblari barcha o'lchovlarni avtomatlashtirilgan rejimda bajarish imkonini beruvchi yangi avlod asboblarini o'z ichiga oladi. Beshinchi avlod kompyuterlaridan foydalanish kompyuterlarni intellektuallashtirishni o'z ichiga oladi, ya'ni. ular bilan professional bo'lmagan foydalanuvchi uchun tabiiy tilda, shu jumladan nutq shaklida ishlash qobiliyati. Topografik ­
va geodezik ma'lumotlarning nutqiy sohada kiritilishi mehnat sharoitlarining yaxshilanishini va kuzatuvchilarning xatolarini kamaytirishni ta'minlaydi.
Topografik suratlar va boshqa turdagi muhandislik-geodeziya ishlarini ishlab chiqarishda dala o‘lchovlarini avtomatlashtirish uchun ­yuqori aniqlikdagi elektron taxeometrlar yaratildi. Elektron taxeometrda kodlangan teodolit, yorug'lik ­diapazoni o'lchagich va o'rnatilgan kompyuter asosida yaratilgan goniometrik qism mavjud . Goniometrik qism yordamida ­gorizontal va vertikal burchaklar aniqlanadi, yorug'lik diapazoni o'lchagich masofalarni aniqlaydi va kompyuter turli geodezik masalalarni hal qiladi, asboblarni boshqarish, o'lchov natijalarini nazorat qilish va ularni saqlashni ta'minlaydi.
Misol tariqasida mahalliy elektron umumiy stansiyasi TaZM , uning yordamida siz quyidagilarni aniqlashingiz mumkin: 4 "xatolik bilan gorizontal burchaklar ­; 5 "xatolik bilan zenit masofalari; 10 mm xatolik bilan eğimli diapazonlar; gorizontal oraliq ; ko'rish nuqtalarining balandligi yoki balandligi; ko'rish nuqtalarining koordinatalari yoki koordinatalarining o'sishi.
Qurilma to'rt rejimda ishlashi mumkin ­: split, yarim avtomatik, avtomatik va kuzatish. Geodeziya masalalari Yerning qiyshiqligi, atmosfera sinishi, harorat va bosim, asbob va reflektor stendlari balandliklaridagi farqni tuzatishni hisobga olgan holda hal qilinadi.
Burchak ma'lumotlari ­gon yoki darajalarda berilgan. Qurilmaning burchak sensori - kod, akkumulyator turi. Asbob reflektorlar bilan ta'minlangan, rasm. 48. tripodlar, quvvat manbalari, zaryadsizlantirish va zaryadlovchi
48. qurilma, asboblarni sozlash va texnik xizmat ko'rsatish uchun aksessuarlar.
TaZM umumiy stansiyasi ( 48-rasm) tungi vaqtda ishlash uchun elektr jihozlari bilan jihozlangan. Raqamli displeyda ko'rsatilgan operatsion ma'lumot umumiy stansiya xotirasida yoki tashqi xotira qurilmasida ko'rsatilishi mumkin.
Mahalliy sanoat tomonidan ishlab chiqarilgan ­ZTA5 elektron umumiy stantsiyasi TaZM bilan bir xil vazifalarni hal qiladi , lekin turli xil texnik ­xususiyatlarga ega: gorizontal burchakni o'lchashda xatolik 5 "; zenit masofasini o'lchashda xatolik 7"; qiya diapazonni o'lchash xatosi (5 + 3D km) mm.
Xorijiy firmalar (AQSh, Germaniya, Shvetsiya, Yaponiya va boshqalar) ­burchak oʻlchash aniqligi boʻyicha 0,5 “20” gacha, masofalari 2 dan 10 mm gacha boʻlgan va kuzatish natijalarini 10 000 tagacha saqlaydigan ichki xotiraga ega boʻlgan elektron taxeometrlarni ishlab chiqaradi. ball.
Masalan, robotlashtirilgan elektron umumiy stansiyalar mavjud.

" Geodimeter 640" kompaniyasi " Geotroniks " (Shvetsiya), u berilgan dasturga muvofiq reflektorlarning o'rnini topadi, ularga masofani, gorizontal va vertikal burchaklarni o'lchaydi va har bir ­reflektorning koordinatalarini hisoblaydi. Karerlarda bunday moslama yordamida karerning yon tomonlarini deformatsiyalari aniqlanadi.

8-bob. YERNI TEKISLASH

1. 
   Tuproqni tekislash usullari
   

Geodezik o'lchovlar, buning natijasida er yuzasidagi balandliklar ­va nuqta belgilari olinadi, tekislash deyiladi. Belgilar barcha miqyosdagi topografik tadqiqotlar va muhandislik muammolarini hal qilish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Erda bir nuqtaning boshqasidan ortishi aniqlanadi va bir nuqtaning balandligini bilib, qolgan nuqtalarning balandliklari hisoblanadi.
Nivelirlash quyidagi turlarga bo'linadi:

1. 
   Geometrik tekislash - balandliklar gorizontal ­ko'rish nurlari yordamida asboblar - sathlar, teodolitlar va kipregellar yordamida olinadi.
   

Geometrik nivelirlash I , II, III, IY sodir bo'ladi sinflar + ­erni texnik tekislash. I va II sinflarni nivelirlash mamlakat hududida yagona balandliklar tizimini o'rnatish va ilmiy muammolarni hal qilish uchun zarurdir. III va IY darajalari sinflar barcha masshtabdagi topografik suratga olishlar uchun baland togʻli asos boʻlib, ­muhandislik masalalarini hal qilishda foydalaniladi. Texnik tekislash 1:5000 - 1:500 katta masshtabdagi topografik suratga olishlar va loyihalash maqsadlari uchun zarur.

2. 
   Trigonometrik tekislash eğimli ko'rish ­nuri bilan amalga oshiriladi, ya'ni. teodolitlar va kipregellar yordamida olingan vertikal burchaklarning qiymatlaridan foydalaning. Trigonometrik nivelirlash relyef kesimi balandligi 5 m va undan ortiq boʻlgan togʻli va baland togʻli hududlarni topografik suratga olishda qoʻllaniladi.
   
3. 
   Jismoniy tekislash: gidrostatik, barometrik, aero -radio-mexanik va boshqa turdagi tekislash.
   

2. 
   Tuproqni geometrik tekislash turlari
   

1. 
   O'rtadan (49-rasm)
   

Nivelirlash relslari sathidan bir xil masofada joylashtiriladi.
I \ u003d ­Z-P, keyin Hv \u003d Na + I formulasi bo'yicha hisoblanadi.
Ushbu turdagi tekislash tekislash harakatlarini yotqizishda qo'llaniladi.

2. 
   Oldinga tekislash (50-rasm)
   

Darajasi boshlang'ich nuqtadan yuqorida o'rnatiladi. Temir yo'l ­Velirning oldiga qo'yilgan. Savdo teleskopining ko'rish o'qi gorizontal holatga keltiriladi. Qurilmaning balandligini o'lchab, i , ular temir yo'l bo'ylab o'qishni olib, ortiqcha I \u003d uP , keyin Hv \u003d Na + I ni hisoblab chiqadilar.
Qurilmani tekshirishda oldinga tekislash qo'llaniladi.
Guruch. 49 -rasm. 50

3. 
   Asbob gorizonti orqali yer yuzasining balandligini hisoblash­
   

Asbobning gorizonti - bu plumb chizig'i bo'ylab sathning ko'rish o'qidan tekislik yuzasiga qadar bo'lgan masofa, ­hisoblashdan boshlab. ufq _ HI asbobi xodimlar o'rnatilgan nuqtaning belgisiga teng ­+ xodimlarga qarang.
GI \u003d Na + Z yoki GI \u003d Nv + P (49-rasm).
Hv = HI -P formulasi bo'yicha bir stantsiyadan tekislashda er yuzasidagi nuqtalarning balandliklarini hisoblash uchun ishlatiladi , ya'ni. shtat o'rnatiladigan nuqtaning balandligi asbobning gorizontiga teng, bu shtatga qarash minus. Oldinga tekislashda HI = H a + ^ ya'ni asbobning gorizonti zamin belgisiga va asbobning balandligiga teng. Ushbu turdagi tekislash ­qurilish ishlarida qo'llaniladi.

3. 
   Nivelirlash harakatlari
   

Erda tekislash harakatlari:
a) yopiq - ma'lum ^ bilan bitta boshlang'ich ramkaga ega _z koordinatalari ( 51-rasm);

б) разомкнутые— имеющие два исходных репера с известными

координатами ( рис. 52);

c) osilgan - va ma'lum koordinatalari bo'lgan bitta boshlang'ich mos yozuvlar nuqtasiga ega bo'lgan -

Рис. 53

Рис. 52

tami . Bunday harakatlar ikkitadan ko'p bo'lmagan burilish nuqtasiga ega (53-rasm).
SAYOQ NIVELIRLASH (KOMPLEKS NIVELIRLASH)
Erni tekislash quyidagicha amalga oshiriladi: relyefning ma'lum bir hududida qoziqlar erga bolg'a bilan uriladi, ular ustiga tekislash relslari o'rnatiladi.Bular erning piket nuqtalari . Darajali relslar orasidagi o'rtada o'rnatiladi (54-rasm).

к -

Рис. 54

1, 2, 3, 4, 5, 6 nuqtalar piket yoki bog'lash nuqtalari deb ataladi. Ballar +75, +10, +20, +30 - ortiqcha yoki oraliq , yoki x . R e- kotib nuqta orqali temir yo'lni qayta tartibga soladi, ya'ni. 1 dan 3 gacha, 3 dan 5 gacha, 5 dan 7 gacha va hokazo. Boshqa temir yo'l xuddi shunday tartibga solinadi - 2 dan 4 gacha, 4 dan 6 gacha va hokazo. Agar ortiqcha nuqtalar erning egilishlarini ko'rsatsa, ular bog'lovchilardan keyin tekislanadi (+75).

4. 
   Darajalar turlari, ularni tekshirish
   

Darajali kosmosda gorizontal ko'rish chizig'ini qurishga imkon beradigan vositadir. Darajali yordamida yer yuzasidagi nuqtalar orasidagi balandliklar aniqlanadi.
Darajada quyidagi shartlar bajarilishi kerak:

1. 
   ZZ darajasining vertikal o'qi shaffof bo'lishi kerak. Bunga oyoq vintlarini ishlatish va dumaloq darajani kuzatish orqali erishiladi;
   
2. 
   sathining teleskopining ko'rish o'qi gorizontal bo'lishi kerak. Bunga silindrsimon darajani nol nuqtali balandlikka etkazish orqali erishiladi va - sozlash vinti;
   
3. 
   iplar panjarasi shunday joylashtirilishi kerakki, uning vertikal zarbasi qurilmaning aylanish o'qiga parallel bo'ladi va gorizontal zarba bu o'qga perpendikulyar bo'ladi (55-rasm).
   

DARAJA GEOMETRIK OKLARI DIAGRAMASI
Z ZZ - sathning aylanish o'qi;
YY - sathining ko'rish o'qi;
Y Y hh - silindrsimon sathning o'qi
h h ( ichki ­tomonga tangensial ravishda amalga oshiriladi
erta nol nuqtasi yuzasi I I Z silindrsimon daraja).
Guruch. 55
DARAJA TURLARI

1. 
   Silindrsimon daraja bilan:
   

a) kar (teleskopning ko'rish o'qi va silindrsimon sathining o'qini ajratish mumkin emas ­. Masalan: H-3, NG, H-10 va boshqalar);
b) o'zaro faoliyat quvurlar bilan (silindrsimon daraja teleskopning joylashuvidan qat'i nazar, o'z o'rnini o'zgartirishi mumkin).

2. 
   O'z-o'zidan tekislanadigan ko'rish chizig'i bilan - bunday qurilmalar silindrsimon darajaga ega emas, lekin teleskopning ichida kompensator mavjud ­, u avtomatik ravishda teleskopni gorizontal ravishda o'rnatadi.
   
3. 
   Eğimli ko'rish chizig'i bilan - bunday darajalar vertikal ­doiraga ega, ularning yordami bilan trigonometrik tekislash amalga oshiriladi.
   

ANIQLIK DARAJALARI BO'LINADI:

1. 
   aniqlik uchun - H-0,5, H-2, I , II sinflarni tekislash uchun ishlatiladi ;
   
2. 
   aniq - H-3, NS-4, III, IY tekislash uchun ishlatiladi boyqush sinflari ­;
   
3. 
   texnik - NG, N-10, NT, texnik ­tekislash uchun ishlatiladi.
   

H dan keyingi raqamlar tekislashning to'g'riligini ko'rsatadi ( ­1 km ikki marta yugurish uchun rms xatosi ).
NIVELIRLASHNI TEKSHIRISH VA SOZLASH