Основы пакета

Jismoniy topologiya 
– ya‘ni kompyuterlarni o‗zaro joylashishi va 
kabellarni o‗tkazish sxemasi. Bu ma‘noda, masalan, passiv yulduz aktiv yulduz 

---

 
211
topologiyasidan farq qilmaydi, shuning uchun ko‗p hollarda faqat ―Yulduz‖ deb 
yuritiladi.

Mantiqiy topologiya 
– ya‘ni kompyuterlar o‗zaro aloqa strukturasi va 
signalning tarmoqda tarqalish belgilaridir. Bunday ta‘rif topologiyaning ancha 
to‗g‗ri tarifidir. 

Axborot almashinuvini
boshqarish topologiyasi 
– bu alohida 
kompyuterlar o‗rtasidagi axborot almashish huquqi, ketma-ketligi va prinsiplaridir.

Axborot topologiyasi 
– bu tarmoqdan uzatilayotgan axborotlar oqimining 
yo‗nalishidir.
3.10–rasm. Turli topologiyalarning ishlatilishiga misollar. 

---

 
212
Misol uchun, jismoniy va mantiqiy topologiyali «shina» tarmog‗i 
axborotlarni uzatish uchun estafeta usulidan foydalanishi mumkin (ya‘ni bu halqa 
ma‘nosida) va bir vaqtning o‗zida barcha axborotni alohida ajratilgan bir 
kompyuterdan uzatishi ham mumkin (ya‘ni bu yulduz ma‘nosida). Mantiqiy 
topologiyali «shina» tarmog‗i, jismoniy topologiyali «yulduz» (passiv) va «daraxt» 
(passiv) ko‗rinishga ham ega bo‗lishi mumkin.
Jismoniy, mantiqiy va boshqarish topologiyali har qanday tarmoq axborot 
topologiyasi ma‘nosida yulduz deb hisoblanishi mumkin, agarda bir server va bir 
necha mijoz asosida yig‗ilgan tarmoq bo‗lsa, faqatgina shu server bilan aloqa 
qilinadi. Bu holda tarmoqning buzilishga barqarorlik darajasining kamligi haqidagi 
fikrlar markazdagi buzilishlarning sababi deyish adolatli bo‗ladi (bu holda – 
server). Xuddi shuningdek, har qanday tarmoq axborot ma‘nosida shina 
topologiyasi deb atalishi mumkin, agarda u bir vaqtning o‗zida server va 
shuningdek, mijoz bo‗ladigan kompyuterlar yordamida qurilgan bo‗lsa. Har 
qanday boshqa shina hollari kabi, alohida kompyuterlarning buzilishi bunday 
tarmoqqa kam ta‗sir qiladi. Markaziy hisoblash tarmoqlar topologiyasi haqidagi 
tahlilni tugatar ekanmiz, ta‗kidlab o‗tish kerakki, tarmoq turini tanlashda 
topologiyaning turi asosiy omil bo‗la olmaydi. Muhim omillar masalan tarmoqni 
standartlik darajasi, axborot almashish tezligi, abonentlar soni, qurilmalarning 
narxi va tanlangan dasturiy ta‘minot bo‗la oladi. Lekin, boshqa tomondan olib 
qaraganimizda, ba‘zi tarmoqlar turli bosqichda turli topologiyalarni ishlatish 
imkonini beradi. Endi tanlash bu bobda o‗tilgan jami fikr va mulohazalarni hisobga 
olgan holda butunlay foydalanuvchining zimmasiga tushadi.