O’smirlik davridagi psixik rivojlanishning umumiy tavsifi

O’smirlik davridagi psixik rivojlanishning umumiy tavsifi..

• Xojiabdullayeva Madinaning Umumiy psixalogiya fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Reja:

• O’smirlardagi xarakter aksentuasiaysi.
• O’smirda psixofiziologik o’zgarishlar.
• O’tish davrining inqirozi va o’smirlardagi asosiy psixologik o’zgarishlar
• O’smirlarda bilish jarayonining o’sishi

Xarakter aksentuasiyasi

• Xarakat aksentuasiyasi-K.Leongard tomonidan kiritilgan tushuncha bo’lib, xarakter ba’zi sifatlarning yorqin ifodanlanganligining namunasidir. Xarakter aksentuasiyasini bilish o’smirlarga induvidual yondashish, kasbga yo’naltirish kabilarda zarurdir. O’z-o’zini baholash – shaxsning o’zini boshqalar bilan taqqoslash va refleksiya natijasida o’z-o’zini baholash murakkab va o’zgaruvchan bo’lib, shaxs strukturasida katta o’rin tutadi.

Psixofiziologik o’zgarishlar

• O’smirlik balog’atga yetish davri bo’lib, yangi xislar, sezgilar va jinsiy hayotga taalluqli chigal masalalarning paydo bo’lishi bilan ham xarakterlanadi. Bu yoshda o’smir rivojida keskin o’zgarishlar ro’y bera boshlaydi.Bo’yga o’sish bir tekis bormaydi: qiz bolalar 5-7 sm o’ssalar, o’g’il bolalar 5-10 sm o’sadilar.Bo’yiga qarab o’sish paysimon ilk suyaklarning uzunlashishi va umurtqa qismining kattalashishi ro’y beradi.Og’iz bo’shlig’I va halqumdagi o’zgarishlar oqibatida tovush tembri ham o’zgaradi.Bu o’g’il bolalarda qiz bolalarga nisbatan ko’proq darajada sodir bo’ladi.

• Fiziologik o’zgarish jinsiy yetilishning boshlanishi va bu bilan bog’liq ravishda tanadagi barcha azolarining mukammal rivojlanishi va o’sishi, hujayra va organizm tuzilmalarining qaytadan shakllana boshlashida namoyon boladi.Organizmdagi o’zgarishlar bevosita o’smir endokrin sistemasining o’zgarishlari bilan bog’liqdir.

O’tish davrining inqirozi va o’smirlardagi asosiy psixologik o’zgarishlar

• Ko’pgina o’smirlarda ozidan qoniqmaslik holati kuzatiladi.Shuningdek,o’zi haqidagi mavjud fikrlarning bugun unda sodir bo’layotgan o’zgarishlarga to’g’ri kelmayotganligi o’smirni asabiylashishga olb keladi, unda juda ko’p noqulay va tashvishga tushuvchi xolatlar bo’ladi.Bu esa o’smirda o’zi haqida salbiy fikr va qo’rquvni yuzaga keltirishi mumkin. Ba’zi o’smirlarni nima uchun atrofdagilar , kattalar, shuningdek, ota-onasiga qarshi chiqayotganligini anglay olmayotganligi tashvishga soladi.Bu holat ularni ichdan asbiylashishlariga sabab bo’ladi va O’smirlik davri krizisi yuzaga keladi.Krizis boladagi mavjud tushkunlik, yolg’izlikka intilish passivlik yoki aksi, o’jarlik, qaysarlik, agressivlik,xayotga salbiy munosabatlarning yuzaga kelishi sifatida namoyon bo’ladi.

l

• Biogenetek yo’nalish vakillari S.Xall va Z.Freyd bu inqiroz biologik shartlanganligi tufayli muqarrardir deb hisoblasalar, amerikalik antropologlar M.Mid va R.Benedikt o’smirlik inqirozi ijtimoiy munosabatlarning natijasidir deb isbotlaydilar…

O’smirlardagi asosiy psixologik o’zgarishlar

• O’smirlar o’zini asta sekin katta odam deb his qila boshlaydi, lekin ko’p odat va xususiyatlari bolalarcha bo’lib qoladi. Bu hissiyot kattalik hissi deb ataladi va o’smirlikdagi asaosiy psixologik yangilikdir. Bu his o’smirda o’ziga , atrof- muhitga, odamlarga nisbatan yangi hissiy pozitsiyani yuzaga keltiradi. U bolalar xulq- atvorini kattalar xulqi va qadriyatlariga qayta oreintasiya qila boshlaydi. O’smir o’z huquqlari doirasini kengaytiradi, kattalarni esa cheklashni xoxlaydi.

Bilish jarayonining o’sishi..

• O’smirning qiziqishi ortadi, bilish faoliyati maktab programmasidan tashqariga chiqadi, mustaqil o’qiy boshlaydi. Uning tafakkurida tanqidiylik, mustaqillik hosil bo’ladi. O’qituvchi o’quvchilarga o’quv materiallarini taqqoslashni, mavhumlashtirishni,o’z fikrini to’g’ri, ravon va aniq ifodalash yo’lini tushuntirib berishi lozim.

• O’quv faoliaytidagi kamchliklar kichik sinflarda bilinmagan bo’lsa, V-VI sinflarda o’zlashtirishi keskin farqlanadigan bolalar ko’zga tashlanib qoladi.O’smirlarda nazariy, formal va refleksiv tafakkur turlari shakllanadi. Xotira, idrok jarayonlari ham intellektualizatsiya bo’la boshlaydi, ya’ni o’smir o’quv materiallarini tushunib idrok qilish va eslab qolishni o’rgana boshlaydi. Bilish jarayonlarining rivojlanishida nutq og’zaki va yozma mavjud bo’lishi bilan kuchli vosita hisoblanadi. Maktabdagi o’quv jarayonlarining to’g’ri tashkil etilishi va amalga oshirilishi bilan o’smir nutqinig to’g’ri rivojlanishiga qulay sharoit yaratiladi.

E’tiboringiz uchun raxmat !!!