Osiyo mamlakatlarining o‘rta asr shaharlari 7-sinf Jahon tarixi darsligi asosida 17-mavzu

Osiyo mamlakatlarining o‘rta asr shaharlari

7-sinf Jahon tarixi darsligi asosida 17-mavzu

O‘rta asr shaharlari.

Sharq mamlakatlari o‘rta asrlarning rivojlangan davriga turli paytda o‘tganlar.

Dastlab ma’muriy markaz yoki harbiy qal’alar sifatida tashkil topgan o‘rta asr shaharlari, hunarmandchilik va savdoning yuksala borishi bilan juda tez rivojlangan.

Osiyoning eng yirik shaharlari: Chanyan, Loyan, Xanchjou, Kamakura, Kioto, Osaka, Dehli, Bag‘dod, Buxoro va Samarqand edi.

Dehli. Qutb
Minor. XIII asr

Ularda maktablar, kutubxonalar tashkil qilingan, olimlar, shoirlar, rassomlar, musiqachilar yashab ijod qilganlar.

Osiyoning yirik davlatlaridan biri Xitoyda o‘rta asr shaharlarining vujudga kelishi va rivojlanishi IX–XIII asrlarga to‘g‘ri keladi.

Xeyyan shahri 1177-yilda yong‘in natijasida vayron bo‘ladi.

Bu shahar qayta tiklanganidan so‘ng Kioto nomini olib mamlakat poytaxtiga aylanadi.

Osiyo shaharlari ham o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tgan. Jumladan, Xitoyda XI asrdayoq shaharsozlik yuksak darajaga ko‘tarilgan.

Sharq dunyosida Buxoro ham o‘z o‘rniga ega bo‘lib, u islom dini, madaniyat, savdo va hunarmandchilik markazlaridan biri sifatida shuhrat qozongan.

Buxoro arki

O‘rta Osiyoning musulmon davlatlari shaharlari umumiy reja bo‘yicha: markazida – ark, shahar hokimi qal’asi, uning atrofida – shahriston, asosiy aholi yashaydigan guzarlari bilan qurilgan.

Sharq hunarmandlari ipak gazlamalari, zeb-ziynat buyumlarining katta qismini chet mamlakatlarga sotish uchun ishlab chiqarganlar.

Xitoyda barcha ustalar sex a’zosi bo‘lishlari majburiy etib qo‘yilgan. Hunarmandchilikning eng muhim sohalari Xitoyda yuksak taraqqiyotga erishgan.

Xususan, faqat xitoyliklar 600–700 kishi va yana ko‘plab yuk sig‘adigan yirik kemalar – jonkalarni qurishgan.

Jonka

Buyuk Ipak yo‘li chorrahasida joylashgan O‘rta Osiyo shaharlari tranzit savdo markazlari edi.

Chet ellik savdogarlar Samarqand qog’ozi
va gazlamalarini, G‘ijduvon kulolchiligi buyumlari-yu, marvlik ustalar
gazlamalari va kiyimlarini yuqori baholaganlar.

Osiyo bozorlari o‘zining gavjum va sershovqinligi bilan ajralib turgan. O‘rta asr bozorlari ko‘pincha shahar darvozalari yaqinida joylashgan.

Osiyo bozori

Savol va topshiriqlar

1. Xaritadan Osiyo mamlakatlarining o‘rta asrlardagi yirik shaharlarini ko‘rsating.

2. Osiyo va Yevropa shaharlarining paydo bo‘lishi hamda yuksalishida qanday umumiylik mavjud?

3. Osiyo shaharlari hayoti haqida nimalarni

o‘qidingiz. Hikoya qilib bering.