O’simliklarning hayotiy shakllari reja

Sparjalar oilasi - Asparagaceae

• Bu oilaga 23 avlod, 230 tur o‘simlik mansub bo‘lib, oila vakillari yaxshi rivojlangan ildizpoyali, ko‘p yillik o‘t o‘simlik.
• Poyalari tik o‘suvchi, ba’zan shakli o‘zgargan kaladodiylaribo‘lib, barg vazifasi ni bajaradi. To‘pgullar sochoq, gulqo‘rg‘oni birikib o‘sgan. Mevasi rezavor.
• Sparja avlodi (Asparagus) ning 120 turi bor. Shundan O‘rta Osiyoda 24, respublikamizda 7 turi uchraydi. Bu avlodning vakillari chala buta o‘simliklardir. Barglari mayda, pardasimon tangachaga aylangan. Gullari ayrim jinsli. Bir yoki ikki uyli o‘simlik. Gulqo‘rg‘oni qo‘ng‘iroqsimon 6 ta bargchasi birikib o‘sgan. Mevasi sharsimon xo‘l meva.

May marvaridguli - Sonvallaria majalis L.

• Marvaridgul o‘simligi Kavkaz va Uzoq Sharq o‘rmonlarida tarqalgan. Ildizpoyali o‘t o‘simlik. Poyasi shoxlanmaydi, barglari yoysimon tomirlangan, oddiy. Gullari unchalik katta emas, xushbo‘y oq gullar, tojbargli bir tomonlama shingilga to‘rlangan.
•  
• Gul formulasi R(6) A(3+3) G(3)
•  
• Mevasi qizil rangda, rezavor meva. Urug‘i endospermli. Marvaridgul barglaridan yurak glikozidlari olinadi, shuningdek saponinlar ham to‘planadi. Tibbiyotda yurak kasalliklarini davolashda keng ishlatiladi. Gullaridan olingan efir moylari parfyumeriyada qo‘llaniladi.

Dorivor sarsabil - Asparagus acutifolius L.

• Sarsabil - bo‘yi 150 sm gacha boradigan ko‘p yillik o‘tsimon o‘simlik. Ildizpoyasi yo‘g‘on bir talay ildizlar chiqaradi. Poyalari to‘g‘ri o‘sib, ko‘p shoxlanadi, tuksiz. Barglari reduksiyalanib pardasimon kichik - kichik tangachalarga aylangan. Gullari mayda , yashil - sariq rangda, uzun - uzun bandli. Mevasi diametri 5 mm gacha boradigan olti urug‘li dumaloq rezovor meva. Urug‘lari ikki tomondan qisilib kelgan, dumaloq shaklda.
• May iyulda gullaydi, iyun oxirlari - iyulda mevalari yetila boshlaydi.

• Tojikiston Kavkaz va Farbiy Sibirda dasht - qirlar, butazorlar orasida o‘sadi. O‘rta Osiyoda ko‘p joylarda ekiladi ham
• Uning ildizpoyasi bilan ildizlari va yosh novdalari dorivorlik xususiyatiga ega bu organlar o‘z tarkibida asparagin va saponin moddalarini saqlaydi. Yetilgan mevalarida 36% gacha qand moddalari, kapsantin bilan fizamin urug‘larida 16% yog‘li moy topilgan.
• Tibbiyotda sarsabil siydik