O‘simliklar tirik organizmlar dunyosi

Ildiz turlari va tizimlari

Ildizlar shakli va o‘lchami jihatidan bir-biridan keskin farq qiladi. O‘simliklarning turiga, tuproq-iqlim sharoitiga qarab ildizlar kalta, uzun, ingichka yoki yo‘g‘on, yassi yoki yumaloq va boshqa shakllarda bo‘ladi.

Ayrim daraxtlarning ildizi 50-60 m gacha yetishi mumkin. Masalan, yong‘oqning yon ildizlari atrofga20-30 m gacha tarqaladi. Qumda o‘sadigan juzg‘unning ildizlari juda uzun va ingichka bo‘lib, asosan yon tomonga qarab o‘sadi. Yantoq ildizi, aksincha, pastga tomon o‘sib, 30 m gacha chuqur kirib boradi.
Ildizlar, odatda, asosiy, yon va qo‘shimcha ildizlar- ga bo‘linadi. Murtakdagi boshlang‘ich ildizning bevosita o‘sishidan asosiy ildiz hosil bo‘ladi. Asosiy ildiz shoxlanib yon ildizlar hosil qiladi.
Bir tup o‘simlikdagi asosiy, yon va qo‘shimcha ildizlar yig‘indisi ildiz tizimi (sistemasi) deyiladi. Ildiz tizimining o‘lchami va tuzilishi o‘simliklar turiga, ildizining shoxlanishiga, qo‘shimcha ildizlarga hamda tuproq unumdorligiga bog‘liq. Ildiz tizimi tuzilishiga ko‘ra: o‘q ildiz va popuk ildizga bo‘linadi

Murtakdagi boshlang‘ich ildiz ri- vojlanishi jarayonida o‘sishda davom etsa, undan o‘q ildiz tizimi hosil bo‘ladi. Bunday moslashish ko‘pchilik ikki urug‘pallali o‘simliklarga xos.

O ‘q ildiz tizimi uzun va yo‘g‘onroq bo‘lib, undan yon ildizlar o‘sib chiqadi. Bu ildiz tizimi ikki urug‘pallali o‘sim- liklarga xos bo‘lib, uni do‘lana, na’matak, saksovul va madaniy o‘simliklar (olma, o‘rik, nok, qovun, tarvuz, g‘o‘za, no‘xat, loviya, mosh va terak kabilar) misolida ko‘rish mumkin.

Endi ikki urug‘pallali o‘simliklarga mansub g‘o‘zaning ildiz tizimi bilan tanishamiz.

26-rasm. Ildiz tizimlari: 1-o‘q ildiz va 2-popuk

Chigitning murtakdagi ildizcha- sidan dastlab ildiz tizimlari.asosiy ildiz o‘sib chiqadi. Oradan ko‘p o‘tmay, undan ko‘plab yon ildizlar o‘sib chiqa boshlaydi. O‘z navba- tida, yon ildizlardan yanada maydaroq yon ildizchalar rivoj- lanadi. Natijada asosiy va yon ildizlar o‘sib va ko‘payib ildiz tizimini hosil qiladi. Ildizlar orasida uning yo‘g‘on va uzun, yerga tik kirib boradigan qismi ajralib turadi.