Osi pog’onasining tarixi, pog’onalari, ularning vazifasi, asosiy protokollari

Taqdim etish pog’onasi. Bu pog’ona foydalanuvchi uchun axborotlarni zarur shaklda taqdim etilishini ta’minlaydi. Bunda uzatiladigan axborotning tarkibi o’zgarmasligi kerak. Taqdim etish pog’onasi bir kompyuterning amaliy pog’onasiga boshqa kompyuterning amaliy pog’onasi uzatiladigan ma’lumotlarni tushunish imkoniyatini beradi. Bu pog’ona ma’lumotlarni o’zgartirishning dasturiy vositalariga ega, ular ma’lumotlarni talab etilgan shaklda, masalan, simvolli axborotlarda (ASCII kodlarda) keltirish imkoniyatini beradi. Bundan tashqari, taqdim etish pog’onasi ma’lumotlarni shifrlash va deshifrlash dasturlariga ega bo’lib, ular tufayli amaliy ma’lumotlar uchun axborotlarni himoyalash ta’minlanadi. Konfidensial axborotlarni almashtirishni ta’minlaydigan protokolga misol SSL (Secure Sosket Layer – himoyalangan paketlar qatlami) protokoli hisoblanadi.
Amaliy pog’ona. Bu printerlar, fayllar kabi ajratilgan resurslar yordamida tarmoq foydalanuvchilari ruxsat eta oladigan protokollar to’plami hisoblanadi, shuningdek elektron pochta protokol yordamida birgalikda ishlashni tashkil etadi. Amaliy pog’ona ma’lumotlari birligi (RDU) xabar deyiladi.
Amaliy pog’ona proktokollariga misol kengroq tarqalgan TSR/IR stekidan NFS va FTP, Microsoft Windows stekidan SMB, NET Ware operasion tizimidagi NCP protokollar bo’lishi mumkin. 3.28-rasmda OSI modelining asosiy pog’onalari, ularning vazifalari, ularga mos protokollar keltirilgan.

2. 
   Tarmoqdagi axborot almashish standartlari
   

Kompyuter tarmoqlarining apparat va dasturiy komponentlari turli ishlab chiqaruvchilarning jihozlari bilan ta’minlanadi, shuning uchun moslashtirish va standartlashtirish masalalari katta ahamiyatga ega. Bunday standartlarning biriga misol - yuqorida ko’rib chiqilgan yetti pog’onali OSI modeli hisoblanadi. Bu ochiq tizimlarning umumiy qabul qilingan modeli bo’lib, bu yerda ochiq spesifikasiyalar - apparatlar va dasturiy komponentlarning formallashtirilgan bayoni, ularning shakllanishi usullari, boshqa komponentlar bilan o’zaro ishlashi ko’rsatilgan. Ochiq spesifikasiyalar bu standartlarga mos va barcha manfaatdor tomonlar qabul qilgan, e’lon qilingan, umumiy talablardir.
Bunday spesifikasiyalarning qabul qilinishi ishlab chiqaruvchilar doirasini kengaytiradi, firmalarga bunday standartlarni qoniqtiradigan o’z mahsulotlari bilan bozorga chiqishga ruxsat beradi. Bu ham kompyuter ishlab chiqaruvchilariga, ham kommunikasion qurilmalar ishlab chiqaruvchilariga taalluqli bo’ladi. Ochiq spesifikasiyalar va standartlardan biri OSI modeli hisoblangan standart ochiq tizimlar bog’lamachasini shakllantiradi. Ochiq tizimlar standartlarni qoniqtiradigan har qanday apparat yoki dasturiy vositaga kompyuter tarmoqlarida ularni o’lchamlaridan qat’iy nazar ishlash imkoniyatini beradi. Bundan tashqari, tarmoq komponentlarini yangi qurilmalar bilan almashtirish va modernizasiyalash soddalashadi. Ochiq tizimlar g’oyasini oshirishga misol bo’lib dunyoga tarqalgan tarmoqlarning turli xil qurilmalarini va dasturiy ta’minotini birlashtiradigan Internet tarmog’i hisoblanadi.



3.28-расм. OSI протоколлар стеки

Ochiq tizimlarda ikki komponentlarning o’zaro aloqa qoidalari OSI modelining har bir pog’onalari uchun proseduralar ko’rinishida tavsiflanishi mumkin. Yuqorida aytilganidek, bunday qoidalar protokollar deyiladi. Protokollar faqat kompyuterlarning dasturiy-apparat vositalari bilan emas, kommunikasion apparaturalar bilan ishlatiladi.
Tarmoqda kompyuterlar aloqasi “kompyuterdan-kompyuterga” to’g’ridan to’g’ri emas, kommutatorlar yoki marshrutizatorlar kabi qurilmalar orqali amalga oshiriladi. Qurilmaning turiga bog’liq ravishda tarmoq protokollarining bir necha turlarini ishlatadigan vositalar bo’lishi kerak. O’zaro ishlashni tashkil etishda ikkita asosiy protokollar turi: mantiqiy bog’lanishni o’rnatishli va bog’lanishni oldindan o’rnatishsiz (deytagrammali) protokollar ishlatilishi mumkin.
Tarmoqlararo almashtirishni tashkil etishga yetarli bo’lgan turli pog’onalardagi protokollarning moslashtirilgan to’plami protokollar steki deyiladi. Keng tarqalgan protokollar steklari OSI, TSR/IR, IR/SRX, Net BIOS/SMB, DECnet hisoblanadi. Keng qo’llaniladigan protokollar steklarini ko’rib chiqamiz.