O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

Epigrafikaning fan sifatida vujudga kelishi. 
Epigrafika Yunoncha 
epi
va 
grafika
so‘zlaridan olingan bo‘lib, 
“buyumga yozilgan”
degan ma`noni bildiradi. 
Epigrafika fani asosan tosh, sopol, metall, va boshqa qattiq buyumlarga biilgan 
qadimgi va o‘rta asr Yozuvlarini urganuvchi fandir. Uyg‘onish davrida 
Qadimiylikka, chunonchi Qadimgi sharq va qisman qadimgi ―Bibliya‖ ga qiziqish 
kuchaygan paytda paydo bo‘lgan. Epigrafika fani dastlab Italiya, Yunoniston, 
SHimoliy Afrika va Falastindan topilgan oltin, Yunon, etrusk, qadimgi yaxudiy, 
finikiya puni yodgorliklarigagina ega edi. XIX asrning o‘rtalaridan epigrafika 
ayniqsa tez rivojlana boshladi. Epigrafika fani yordami bilan Kipr orolidan 
topilgan miloddan avvalgi XI-VIII asrlar tosh va idishlarga bitilgan Yunon tilidagi 
yoo‘zvlar Livan, Suriya, Karfagen, O‘rta er dengizi orolaridai Italiya, Frantsiya, 
ispaniya va SHimoliy Afrikadan topilgan finikiya puni shuningdek qadimgi 
Yozuvlari, miloddan avvalgi IV-III ming yilliklarda Fila oroli va Nil daryosidan 
topilgan qadimgi Misr petroglifik Yozuvlari, miloddan avvalgi VI asrdagi janubiy 
va shimoliy arab Yozuvlari, Tigr va Evfat daryolari oraligi va Old Osiyoning 
qadimgi xududlaridagi miloddan avvalgi 3 ming yillikka oid mixxat matnlari, 
Ahamoniylar sulolasining o‘rnatilishidan Artakserks III podsholigi (mil.avv. 358-
338y) gacha bo‘lgan dvrdagi koyalar, saroy dvorlari, va oltin taxtachalarga bitilgan 
qadimgi eron mixxatlari, Slayan, Gruzin, Arman,Qadimgi Turkiy, Xitoy, osiyo 
shuningdek O‘rta Osiyo va boshqa xududlardan topilgan ko‘plab yozma 
yodgoorlilar (bitiklar) topib urganildi. Epigrafikaning tarakkiyoti tufayli qadimgi 

---

xalqlarning, ibtidoiy. Ijtimoiy-siyosiy mddy madaniyati diniy mazxabi va umumiy 
tarixi haqida gi qimmatli ma`lumotlarni to‘plash ikoni yaratildi va tuplandi.