O‘rta Osiyo iqlimi, ichki suvlari. O‘rta Osiyo iqlimi, ichki suvlari

Daryolarning to'yinishi. O'rta Osiyoda daryolarning to'yinish sharoitlari har xil. Ularni to'yinish xaraktеrlariga qarab quyidagi 4 tipga bo'lish mumkin.

• Muzlik va qor suvlaridan to'yinadigan daryolar.
• Qor- muzlik suvlaridan tuyinadigan daryolar.
• Qor suvlardan tuyinadigan daryolar.
• Qor- yomgir suvlaridan tuyinadigan daryolar.

Birinchi tipdagi (muzlik-kor)daryolarning to’yinishida baland tog'lardagi mangu qor va muzliklarning erishidan xosil bo'lgan..Asosan iyul,avgust oylarida to’lib o'tadi.Pomir-Oloy tog’ sistеmasining eng baland tizmalarida Panj, Vaxsh, Zarafshon daryolari.Tyanshanda Norinn,Orkaili,Jungoriya Olatogining shimoliy yonbagrida uchraydi.

• Birinchi tipdagi (muzlik-kor)daryolarning to’yinishida baland tog'lardagi mangu qor va muzliklarning erishidan xosil bo'lgan..Asosan iyul,avgust oylarida to’lib o'tadi.Pomir-Oloy tog’ sistеmasining eng baland tizmalarida Panj, Vaxsh, Zarafshon daryolari.Tyanshanda Norinn,Orkaili,Jungoriya Olatogining shimoliy yonbagrida uchraydi.
• Ikkinchi,(qor-muzlik) tipidagi daryolarning mavsumiy qor va kamroq mangu qorlarning erishidan hosil bo'ladi; muzlik suvlarini xissasi ancha kam To’lin suv davri may ,iyun oylariga to'qri kеladi.Ular Sirdaryo xavzasida eng ko'p uchraydi.Norin, Koradaryo, Piskom, Chotqol kabi daryolar,Hisor tizmasidagi daryolar,To’polang, Qoratog’daryo, Kofirnixon kabilar xam shu tipga kiradi.

Uchinchi (qor) tipidagi daryolarning suv yig’ilish maydonlari ancha pastda bo'lib, ular asosan mavsumiy qor va qorliklar xisobiga tuyinadi. To’lin suv davri erta mart-may oylarida bo'lib o'tadi. qashqadaryo, Sangardak, G'avosoy, Yassi kabilar shu tipga kiradi.

To'rtinchi (qor – yomg’ir) tipi daryolarining to’yinishida yomg’ir suvlari boshqa tip daryolardagiga nisbatan eng katta ro’l o’ynaydi. Bu tipdagi daryolarda oqim yildan -yilga o'zgarib turadi, to’lin suv davri juda erta (erta bahorda) bo'lib o'tadi. Ohangaron, Aris, Kalas, shuningdеk Turkmaniston daryolari ana shu tipdagi daryolardir.