O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

53-mashq. Uyga vazifa. Gaplarni o‘qing. Nutq tovushlarining qanday ijtimoiy ahamiyat kasb etayotganini belgilang.

So‘NGGI BEKATDAGI BITIKLAR

Eshitmay turib eshiting va eshitib turib eshitmaslik san’atini mukam­mal egallang.

Biron ishga kirishganda bilaman deb kirishmang. Bilmayman deb kirishsangiz, ko‘proq narsani bilib olasiz. Bilib bilmagandan ko‘ra, bilmay bilgan yaxshiroq.
Tor ixtisoslikni chuqur egallang. Keng bilimli bo‘lishga intiling.
Faol dam oling, badanni toza tuting, imon-e’tiqodli bo‘ling. Uxlaganda tiniqib uxlang.
Bosh omborxona yoki osori atiqalar muzeyi (ajoyibxona) ham emas. Uni har xil keraksiz narsalar bilan to‘ldirib tashlamang.
Bardam bo‘ling. Bo‘lar-bo‘lmas gaplarga parvo qilmang. Xafagazak, savdoyi bo‘lib qolishdan saqlaning.
Ona tilida fikrlashga, toza gapirishga, nutqingizni har xil yot unsur­lardan saqlashga harakat qiling. Qayerda va kim bo‘lmasin, ona tilini kamsi­tishlariga aslo yo‘l qo‘ymang. Til mavsumiy libos emaski, ob-havoning o‘zgarishiga qarab almashtirilsa. Onayizor, Vatan, millat har biri bittadan, Ona tili ham bitta. Agar o‘z xalqingiz orasida gungalak-soqov va yot bo‘lib qolishni istamasangiz, ona tilini puxta o‘rganing, boshingizga ko‘taring. Kishi boshqa tilda bilimli bo‘la oladi, ammo faqat ona tilidagina bekam-u ko‘st bo‘lishi mumkin. Ona tilini e’zozlashni, qadrlashni va asrashni ma’rifatli millatlardan o‘rganing. (G‘aybulla as-Salom)


Savol va topshiriqlar

1. Tovushlarning akustik tomoni deganda nimani tushunasiz?

2. Tovushlarning talaffuz tomonini tushuntirib bering.
3. Tovushlarning vazifaviy tomoni haqida so‘zlang.


10-dars. TOVUSHLARNING FARQLOVCHI VA
BIRLASHTIRUVCHI BELGILARI


Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad: o‘quvchilarning ongida tovushlarning farqlovchi va birlashtiruvchi belgilari yuzasidan bilim va malakalar hosil qilish;
b) o‘quvchilarning ma’naviy dunyoqarashini o‘stirish.


Topshiriq. To‘r, tor, tur, ter so‘zlarini bir-biridan farqlash uchun qaysi tovushning muhim o‘rin tutayotganini aniqlang va buning sababini tushuntirib bering.

Nutq tovushlari bir qancha akustik va artikulatsion (talaffuz) belgilariga ega bo‘ladi. Bu belgilarning barchasi fonetika uchun muhim sanaladi, chunki bu belgilarni to‘la hisobga olgandagina, u yoki bu tovushning xususiyatiga to‘g‘ri javob berilgan bo‘ladi. Lekin fonologiya uchun yuqo­ridagi belgilarning ko‘pchiligi muhim sanalmaydi.