O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi o'zbekiston respublikasi sog'liqni saqlash vazirligi oliy va o'rta tibbiy ta'lim bo'yicha o'quv-uslubiy idorasi

7.5. Shoshilinch holatlarda reanimatsiya va tez yordam
O'zini-o'zi osganda yoki mexanik asfiksiyada reanimatsiya.
Mexanik asfiksiyada yoki bo'g'ilganda, asosan, yuqori nafas yo'llarida o'tkazuvchanlik buziladi. Mexanik asfiksiyaga nafas yo'llariga yot narsalarning tushib qolishi, uning jarohati, joniga qasd qilib o'zini-o'zi osish yoki qasddan bo'g'ish sabab bo'ladi. Mexanik asfiksiya gipoksiya, gipoksemiya, giperkapniya, miya tomirlarining spazmi, keyinchalik esa ularning kengayishi kabi klinik belgilar bilan ifodalanadi. Bunda qon bosirai oshadi, miyada qon quyilishlar sodir bo'ladi. Agar osilish, bo'g'ilish oqibatida gipoksiya 3—4 daqiqa davom etsa, miyada qaytmas holatlar sodir bo'ladi. Miya ensefalopatiyasi, miya shishuvi bel-gilari kuzatiladi.
Mexanik asfiksiya natijasida sodir bo'lgan o'lim quyidagi bosqichlarda kechadi:

• 
  birinchi bosqich — nafas olish chuqurlashib, nafas
  nafas mushaklari yordamida amalga oshiriladi, vena qon bosimi
  oshadi, tomir urishi tezlashadi, bemorning rangi ko'kimtir-
  qoramtir bo'ladi;
  
• 
  ikkinchi bosqich — bemorhushiniyo'qotadi, siydik
  tuta olmaydi, tutqanoqlar tutishi kuzatiladi, qon bosimi pasayadi,
  nafas ritmi buziladi;
  

— uchinchi bosqich — nafas butunlay to'xtaydi,
terminal pauzaga o'tib, keyinchalik sanoqli soniyalarda klinik
o'limga o'tadi.Quyidagi belgilar kuzatilganda bemorni qutqarib
qolishning imkoni bo'ladi; bemorning hushi bo'lmaydi; qo'z-
g'aluvchan; yuzi qoramtir, shishgan; ko'zi qontalash; mushaklar
tonusi oshgan; nafas tezlashgan, bosim oshgan; tomir urishi tez,
markaziy vena bosimi oshgan.