O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi o'zbekiston respublikasi sog'liqni saqlash vazirligi oliy va o'rta tibbiy ta'lim bo'yicha o'quv-uslubiy idorasi

Klinik belgilari. Komaga tushishdan oldin bemor o'zini behol seza boshlaydi, tez charchab qoladi, ishtaha bo'lmasdan tashnalik bezovta qila boshlaydi, quloqlariga turli-tuman tovushlar chalina boshlaydi. Organizm ko'p miqdorda siydik ajratib chiqara boshlaydi.
Bemorning tashqi ko'rinishida quyidagi o'zgarishlarni kuzatish mumkin: terisi qurigan, lablari va shilliq qavatlari yorilgan; tovonostida, kaftlarida sariq qasmoqlar qoplami ko'zga tashlanadi
(lipoidlar qasmog'i); og'zidan aseton hidi kelib turadi; badanlarida yiringli yaralar paydo bo'ladi. Agar bemor davolanmasa, komaoldi holatidan komaga o'tib qoladi yoki bemor juda holsizlanib o'rnidan tura olmaydi. Nafas olishi og'irlashadi, qon bosimi pasayib, tomir urishi ipsimon bo'ladi, qusadi. Nafas olishi chuqur va sekin — 12—14 marta bo'lib, mushaklari bo'shashgan, oyoqlarida gangrena boshlanishi mumkin. Qondagi qand miqdori 300 mg. % dan oshadi, siydikda ham qand paydo bo'ladi.
Davolash. Diagnoz qo'yilgandan keyin, davolash tomirga insulin yuborishdan boshlanadi. Bemorning behushligi bunga to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatma bo'ladi. Davolashdan maqsad quyi-dagicha: qonda insulin miqdorini ko'paytirish, keton tanachalari miqdorini va qandni kamaytirish, barcha modda almashishlarini normallashtirish, elektrolitlar miqdori tengligini ta'minlash va dezintoksikatsiya metodlarini qo'llash.
Agar bemor komaga tushganiga 1—2 soat bo'lgan bo'lsa yoki yengilkomadabo'lsa, 100 ta'sir birlikda insulin yuboriladi; o'rtacha darajali komada 120—160 ta'sir birlik; og'ir komalarda 200 ta'sir birlikda insulin yuboriladi. Yuqoridagi dozalarning 50 % tomir ichiga, qolgani teri ostiga yuboriladi.
Bemor 60 yoshdan oshgan bo'lsa, insulinni 100 ta'sir birlikdan o'tkazmaslik tavsiya qilinadi.
Navbatdagi insulin dozasi bemorning holatiga, laboratoriya ko'rsatkichlariga qarab belgilanadi. Bemor organizmida 2—3 soat ichida qand miqdori oshsa, insulin miqdorini 25—50 % gacha ko'paytirib venaga yuborish kerak. Agar shu vaqt ichida qand miqdori o'zgarmasa, yuqorida ko'rsatilgan insulin miqdori 1,5 marta (25—40 % ga) kamaytirib boriladi. Qand miqdori 3,0 gr/litrdan past bo'lsa, insulin yuborishdan ehtiyot bo'lish kerak." Shuning uchun 2—4 soat davomida qonning tahlilini tekshirib turish kerak, aks holda bemor gipoglikemiyaga tushib qoladi. Bemorni komadan chiqarish uchun 200—300 dan ortiq 1000 TBgacha insulin kerak bo'ladi. Insulin organizmda yig'ilib kumulatsiya bo'lish xususiyatiga ega. Qonda insulin miqdori 2,0 g/1 bo'lsa, insulin yuborilmaydi, bemor doirhiy nazorat ostida bo'ladi.
Asidozning oldini olish maqsadida 4—8 % li soda eritmasidan 500 ml tomir ichiga yuboriladi.
Degidratatsiyaning oldini olish yoki davolash maqsadida ikki soat ichida 1,5 litr fiziologik suyuqlik yuboriladi. Sutkalik umumiy
suyuqlik miqdori 5—6 litr bo'lishi kerak(bemor yuragi sog'-lom bo'lsa, shuncha suyuqlik yuboriladi). Bunda albatta sutkalik siydik miqdori hisoblab boriladi. Bemor gipoglikemiyaga tushib qolmasligi uchun har 3—4 soatda 5 % li glukoza va fiziologik suyuqlik 1:1 nisbatda vena ichiga yuboriladi. Siydik ajralishini ko'paytirish giponatremiya, gipoxloremiya holatlariga olib keladi. Bunda insulin olishning imkoni bo'lishi uchun 30 ml 10 % li natriy xlorid, 7,5 % li kaliy xlor eritmasi, og'ir holatlarda 10—12 g kaliy xlor eritmasi tomir ichiga yuboriladi.
Yurak-tomir, nafas sistemasining ishini yaxshilashga qara-tilgan reanimatsiya usullari ham qo'llaniladi. Bulardan tashqari, komadagi bemorni parvarish qilish, yotoq yaralarning oldini olish, ovqatlantirishning ahamiyati katta. Bemor hushiga kelgandan 3— 4 kun keyin umumiy rejimga o'tkaziladi.