10.3. Qariyalar va nogironlarga transport sohasida imtiyozlar berish Qariyalar va nogironlarga transport sohasida ma’lum imtiyozlar
berish amaldagi qonunchilikka binoan, O‘zbekiston Respublikasining
«Yo‘lovchilar tashuvchi shahar transportidan bepul foydalanishni
tartibga solish to‘g‘risida»gi 1996-yil 30-avgustdagi qonuniga ko‘ra,
ayrim toifa fuqarolar yo‘lovchilar tashuvchi shahar trasportidan bepul
foydalanish huquqi (taksidan tashqari)ga egadirlar.
Jumladan, 1941-1945-yillardagi urush qatnashchilari toifasidan
bo‘lgan harbiy xizmatchilar, 1941-1945-yillardagi urush nogironlari va
1-guruh, urush nogironlarini kuzatib boruvchi shaxslar; 1941-1945-
yillardagi urush davrida front orqasida fidokorona mehnati va nuqsonsiz
xizmatlari uchun orden va medallar bilan taqdirlangan shaxslar;
Afg‘oniston Respublikasi va boshqa mamlakatlar hududidagi jangovar
harakatlarda qatnashgan sobiq baynalminalchi jangchilar jumlasidan
bo‘lgan fuqarolar; haqiqiy muddatli harbiy xizmatni o‘tayotgan harbiy
starshinalar, praporshiklar, katta praporshiklar, michmanlar va katta
michmanlar; Chernobil AES falokati oqibatida kasallangan va nurlanish
kasalligini boshidan o‘tkazgan shaxslar; ko‘zi ojiz nogironlar va
ularni kuzatib boruvchi shaxslar yuqorida belgilangan imtiyozlardan
foydalanish huquqiga egadirlar.
Ma’lumki, 1993-yil 12-martda MDH doirasida «Urush nogironlari
va qatnashchilari hamda ularga tenglashtirilgan shaxslar uchun imtiyozli
ravishda yurish huquqini o‘zaro tan olish to‘g‘risida»gi bitim
tasdiqlangan.
Ushbu bitimga muvofiq, urush nogironlari va qatnashchilari hamda
ularga tenglashtirilgan shaxslarning transportning ma’lum turlarida
imtiyozli yurish huquqlari belgilab qo‘yilgan.
Bunday imtiyozli huquqlardan Urush qahramonlari; «Shuxrat»
ordenining uchala darajasi bilan mukofotlanganlar; 1-2-guruh urush
nogironlari, shuningdek boshqa mamlakatlar hududidagi jangovar
harakatlarda 1- va 2-guruh nogironi bo‘lgan shaxslar; xizmat vazifasini
bajarish vaqtida 1- va 2-guruh nogironi bo‘lib qolgan ichki ishlar
organlari, milliy xavfsizlik xizmati tarkibidagi rahbarlar va oddiy
109
jangchilardan bo‘lgan shaxslar (ChAES falokatini tugatish qatnashchilari
O‘zbekiston hududida) foydalanadilar.
Buning mazmuni shundan iboratki, bu shaxslar MDHda a’zo
bo‘lgan barcha mamlakatlarning hududida yilda bir marta temir yo‘lda
borish-kelish uchun bepul yurish huquqiga egadirlar.
Jahon urushining 3-guruh nogironlari, boshqa mamlakatlarda olib
borilgan jangovar harakatlar natijasida nogiron bo‘lgan shaxslar, ichki
ishlar organlari va milliy xavfsizlik xizmati vazifasini bajarishda
nogiron bo‘lgan boshliqlar, oddiy xodimlar tarkibidagi 3-guruh
nogironlari uchun temir yo‘l poezdlarida yilda bir marta borish va
kelish uchun 50% haq to‘lash huquqi belgilangan.
Ikkinchi jahon urushi qatnashchilari va ularga tenglashtirilgan
shaxslar, sobiq SSSRni himoya qilishga doir harakatdagi armiya tarkibidagi
jangovar operatsiya qatnashchilari va sobiq partizanlar;
Ikkinchi Jahon urushi davrida harakatdagi armiya tarkibiga kiruvchi
qismlar, shtablar va muassasalarda shtatli vazifalarda ishlagan erkin
yo‘llanma tarkibdagi shaxslar ham temir yo‘l poezdlarida yilda bir
marta borish va kelish uchun 50% haq to‘lash huquqiga egadirlar.
Yuqorida belgilangan huquqdan yana boshqa mamlakatlardagi
jangovar harakatlar davrida yaralangan, kontuziya olgan yoki mayiblangan
harbiy xizmatchilar va boshqa shaxslar, 1-guruh nogironini
kuzatib boruvchi shaxs (bitta kuzatuvchi), halok bo‘lgan harbiy
xizmatchilar oilasi, fashist konslagerlarining tutqunlari, Leningrad
qamalida bo‘lganlar, Afg‘onistondagi harbiy harakatlar davrida yaralangan
fuqarolar ham foydalanadilar.
Ikkinchi Jahon urushi nogironlari va ularga tenglashtirilgan shaxslar
uchun Bitimda mavsumiy imtiyozlarni ham saqlab qolish nazarda
tutildi. Ya’ni, bu toifa shaxslar 1-oktabrdan 15-maygacha yurish
sonidan qat’iy nazar, havo, suv, temir yo‘l va avtomabil transportlarida
imtiyozli yurish huquqiga egadirlar.
Bitimda shaharlararo avtomobil transportida yurish uchun imtiyozlar
ko‘zda tutilgan, ya’ni Urush qahramonlari, Shuhrat ordenining
uchala darajasi bilan taqdirlangan shaxslar (shuningdek ChAES
nogironlari O‘zbekiston Respublikasi hududida) yilda bir marta davolanish
muassasalarining yo‘llanmalari bilan davolanish joyiga borish va
kelishda bepul yurish huquqidan foydalanadilar.
Ikkinchi Jahon urushi nogironlari va ularga tenglashtirilgan shaxslar,
Ikkinchi jahon urushi 1-guruh, nogironini va unga tenglashtirilgan
shaxslarni kuzatib boruvchi shaxslar, Afg‘oniston Respublikasi va
110
boshqa davlatlar hududida jangovar harakatlarda ishtirok etgan jangchilar,
baynalminalchi nogironlar, qurolli kuchlar safida harbiy xizmat
vazifalarini bajarishda nogiron bo‘lgan shaxslar, Leningrad qamalini
boshidan kechirganlar, fashist konslageri va gettoning sobiq tutqunlari,
ko‘zi ojiz 1-guruh nogironlari, ChAES halokati oqibatlarini bartaraf
etishda qatnashganlar va nogiron bo‘lgan shaxslar shahar atrofida
qatnovchi (taksidan tashqari) yo‘lovchi transportlarda bepul yurish
huquqiga egadirlar. Yuqorida zikr etilgan shaxslarning ayrim toifalari
uchun telefon aloqasidan foydalanish borasida ham tegishli imtiyozlar
belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 1997-yil 15-
mayda 339-raqam bilan ro‘yhatdan o‘tkazilgan «O‘zbekiston Respublikasida
mahalliy telefon aloqasidan foydalanish qoidalari»ga muvofiq
bir qator fuqarolar xizmatning bu turidan ham imtiyozli ravishda
foydalanadilar.
Jumladan, telefon o‘rnatishda 1-guruh, nogironlari, Ikkinchi
Jahon urushi, shuningdek Vatan himoyasida yoki boshqa harbiy xizmat
vazifalarini bajarishda yaralangan, kontuziya yoki mayiblanish natijasida
nogiron bo‘lgan harbiy xizmatchilar jumlasidan 2-3-guruh,
nogironlari; ChAES falokati oqibatlarini tugatish davrida nur bilan
kasallangan shaxslar; harbiy xizmatni o‘tash davrida yaralangan,
kontuziya yoki mayiblanish natijasida, frontda bo‘lish bilan bog‘lik
kasallanish sababli vafot etgan harbiy xizmatchilarning ota-onalari va
xotini, yolg‘iz keksa fuqarolar va bolalikdan nogironlar shunday
imtiyozlardan foydalanadilar.
O‘zbekiston Respublikasi Aloqa vazirligining 1997-yil 12-martdagi
buyrug‘iga asosan umumiy kasallik, Mehnatda mayiblangan va kasb
kasalligi oqibatidagi 1-guruh nogironlari, Ulug‘ Vatan urushi qatnashchilari
va ularga tenglashtirilgan shaxslar, Ikkinchi jahon urushi
nogironlari va ularga tenglashtirilgan shaxslar, 1-guruh, ko‘zi ojiz
nogironlar har oylik telefon xizmati uchun abonent haqining 50%ini
to‘lash kabi imtiyoz belgilangan.
