O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

4.7. Bozor muvozanati va uning iqtisodiyotga ta’siri
Bozor muvozanati deganda bozorda sotuvchi taklif etayotgan
narx bilan xaridor bildirayotgan narxning bir-biriga mos kelishi
tushuniladi. Odatda, bozorda sotuvchi bilan xaridor o‘rtasidagi

---

79
savdolashuv natijasida har ikki tomonga ma’qul narx paydo bo‘ladi,
bu narx muvozanat narx deb aytiladi. Demak, muvozanat narx
talab va taklif tenglashib, bir-biriga mos tushgan sharoitda vujudga
keladi. Muvozanat narxni quyidagi misol bilan tushuntirishga
harakat qilamiz:
Muvozanat narxning kelib chiqishi
Bir dona
piyola
narxi,
so‘m
Piyolalar
miqdori,
dona
Taklif
qilingan
piyola
qiymati,
so‘m
Sotila-
digan piyo-
lalar miq-
dori, dona
Xarid qilin-
gan piyolalar
(talab) qiy-
mati, so‘m
Talabning taklifdan
ortiqligi (+) yoki
kamligi (—)
100
200
300
400
500
1000
2000
4000
6000
8000
100000
400000
1200000
8000
6000
4000
2000
1000
800000
1200000
1200000
+700000+800000
+T–J
2400000
4000000
800000
2500000
–1600000 –3500000
Jadvaldan ko‘rinadiki, bitta piyola narxi 300 so‘m bo‘lganda talab
va taklif tenglashdi. Undan oldin esa talab ustun edi. Endi narx
300 so‘mdan oshib ketdi, bu esa ishlab chiqaruvchi uchun qulay
vaziyatni keltirib chiqardi va u o‘z tovari taklifini ko‘paytirdi. Lekin
piyola narxining bunday oshib ketishi xaridorga ma’qul bo‘lmaydi,
natijada talab pasayib, taklif ortib ketdi, piyola endi juda kam
sotiladigan bo‘lib qoldi. Piyola taklifi bu holatda kamayib boradi.
Buni chizmada ifodalab, talab va taklif egri chizig‘ini hosil qilamiz.