O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

Moliyalashtirish muayyan davrda ma’lum ishlarni pul bilan
ta’minlashdir.
Budjet
Ta’lim xarajati
Kollejlar xarajati
Ijtimoiy xarajatlar
Moliyalashtirishning 3 ta usuli bor:
1. O‘zini o‘zi moliyalashtirish,
bu usul kommersiya korxonalari
va tashkilotlariga xos, bular o‘z xarajatini o‘zi topgan pul bilan
qoplaydi.
2. Budjetdan moliyalashtirish.
Bunda xarajatlar uchun zarur pul
budjetdan beriladi. Shu usulda pul bilan ta’minlanuvchi tashkilotlar
budjet tashkilotlari
deb yuritiladi. Bular jumlasiga kollejlar ham kiradi.
Kollejlar xarajatining manbayi quyidagi chizmada ko‘rsatilgan:
3. Homiylar tomonidan moliyalashtirish. 
Bunda xarajatlar homiy-
lar xayr-u ehson qoidalari asosida ajratgan pul bilan qoplanadi.
Homiylikni davlat, firmalar, banklar va ayrim puldor shaxslar amalga
oshiradilar. Moliyalashtirishning turli usullari bir vaqtning o‘zida

---

1 0 1
birgalikda qo‘llanishi ham mumkin. Ammo bozor qoidalariga ko‘ra
o‘zini o‘zi moliyalashtirish ustuvorlik qilishi kerak.
10.5. Banklar
Hammaning pul bilan bog‘liq ishi bank orqali bitadi, chunki
iqtisodiyotdagi pul oqimini banklar boshqaradi. Bank nima?
Bank pul yuzasidan bo‘lgan aloqalarga xizmat qiluvchi moliya
instituti, ya’ni muassasadir.
Bank ham firma, u tadbirkorlik qiladi, lekin boshqalardan farqliroq
u faqat pul bilan ishlaydi. Pul iqtisodning qoni bo‘lsa, bank uning
yurak-tomir qismi bo‘lib, hamma a’zo-yu hujayralarni oziqlantirib
turadi. Shu sababli, iqtisodning tirikligi bank bilan. 
Bank ishi — pul
olamidagi biznesdir
. Bank ishi bilan shug‘ullanuvchilar 
bankirlar —
bankchilar
deyiladi. Bank iqtisodiyot uchun ahamiyatli ishlarni
bajaradi, chunonchi, pul va qimmatbaho buyumlarni omonatga olib,
saqlab beradi; pul bilan bo‘ladigan hisob-kitob operatsiyalarini,
xususan, pul to‘lash ishlarini bajaradi; chet el valutasini sotadi va
sotib oladi; o‘z qo‘lidagi pulni qarzga beradi, ya’ni kredit bilan
shug‘ullanadi; o‘z puliga aksiya sotib olib, uni boshqa sohaga
joylashtiradilar; biznes yuzasidan maslahat beradi.
Bankdan o‘tadigan pul oqimi naqd pullar va naqd bo‘lmagan
pullar harakatidan iborat. Naqd pul — bu banklardagi, korxona va
tashkilotlar kassasidagi va aholi qo‘lidagi qog‘oz va tanga pullar-
dir. Naqd bo‘lmagan pul bunday shaklga ega emas, u pulning borligi
haqidagi axborot, yozuv bo‘lib, u bank hisob varag‘ida qayd
etiladi.
Naqd bo‘lmagan pullar 
bank depoziti
shakliga ega, ya’ni firmalar,
jamoat tashkilotlari, davlat muassasalari va ayrim fuqarolar o‘z pulini
bankdagi depozit hisob varag‘ida saqlaydilar. Depozit ikki xil bo‘ladi: