O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

1. Iqtisodiy xarajatlar
. O‘zbekistonda iqtisodiy xarajatlar xalq
xo‘jaligi xarajati deb yuritiladi. Bularga moddiy zaxiralarni tashkil
etish, korxonalarga moliyaviy yordam ko‘rsatish, ishlab chiqarish va
ijtimoiy sohalarga pulni investitsiyalash, davlat qarzini to‘lash kiradi.
2. Ijtimoiy xarajatlar.
Bularga ta’lim, madaniyat, sog‘liqni saqlash
kabi sohalarni pul bilan ta’minlash, aholiga nafaqalar va pensiyalar,
muhtojlarga bir yo‘la yordam ko‘rsatish sarflari kiradi. Shunday sarflar
O‘zbekistonda 2009-yil 5,9 trillion so‘m bo‘lib, budjet xarajatlarining
54,8 % ini tashkil etdi.
3. Davlatni idora qilish xarajatlari.
Bunga markaziy va mahalliy
hokimiyat organlarining, chunonchi, hukumat, turli vazirliklar,
parlament, prezident idoralari, joylardagi (munitsipal) davlat idora-
larining sarflari kiradi.
Budjet defitsiti (kamomadi) degan narsa bor. Budjet 
defitsitli
bo‘lganda, uning xarajatlari daromadlaridan ko‘p bo‘ladi, ya’ni uning
natijasi manfiy bo‘ladi. Budjet 
profitsitli
bo‘lganda, daromadlar xara-
jatlardan ortib qoladi, ya’ni uning natijasi musbat bo‘ladi (10.2-rasm).
Soliq — bu korxona, tashkilotlar va fuqarolar budjetga beradigan
majburiy pul to‘lovidir.
Moliya vazirligi
BUDJET
DAR
OM
AD
XA
RA
JAT
10.1-rasm.
Daromad va xarajatlar.

---

1 0 0
Budjet ikki darajalidir. Birinchisi, markaziy budjet, bu O‘zbekis-
tonda Respublika 
 davlat budjeti
deb yuritiladi. Ikkinchisi, munitsi-
pal budjetlar, bular O‘zbekistonda 
mahalliy budjet
nomini olgan.
Davlat budjetining daromadlari va xarajatlari shu ikki turdagi
budjetlar o‘rtasida taqsimlanadi.
10.4. Moliyalashtirish usullari
Moliya bor ekan, moliyalashtirish ham bo‘ladi.
Defitsit va profitsit YAIM ga nisbatan foizlarda hisoblanadi. O‘zbekiston
budjeti 2009-yil profitsitli bo‘lib, bu YAIM ning 0,2% iga teng bo‘ldi.
DAROMAD
DEFITSIT
XARAJAT
XARAJAT
DAROMAD
PROFITSIT
10.2-rasm.
Defitsit va profitsit.