O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi à. Rafiqov, H. Vahobov, A. Qayumov, Sh. Azimov amaliy geografiya

Bilimingizni sinab ko‘ring:
1. Yirik ekologik muammolarga nimalar kiradi?
2. «Issiqxona samarasi» qanday hosil bo‘ladi va uning oqibatlari nimalar-
dan iborat?
3. Ozon «tuynugi» qanday gazlar ta’sirida vujudga keladi?
4. Cho‘llashish jarayoni qanday omillar natijasida sodir bo‘ladi?
5. O‘zingiz yashab turgan joyda yerlar qanday omillar ta’sirida buzilishini
va ishdan chiqishini aniqlab, daftaringizga yozing.
6. Cho‘llashishning oqibatlari haqida so‘zlab bering.
33-§. HUDUDIY EKOLOGIK MUAMMOLAR VA ULARNING YECHIMI
Sanoat va qishloq xo‘jaligi yuqori darajada rivojlangan hudud-
larda tabiat va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirning keskinlashuvi
oqibatida mintaqaviy ekologik muammolar kelib chiqmoqda. Bu
ekologik muammolar tabiiy muhitni keskin o‘zgartirib, aholi salo-
matligiga ta’sir etmoqda.
hozirgi paytda hududiy ekologik muammolar O‘rta, Qora,
Azov, Boltiq, Shimoliy, Karib dengizlari havzasi, Fors qo‘ltig‘i,
Kaspiy va Orol dengizlari, Baykal, Balxash, Ladoga, Onega, Chad,
Buyuk ko‘llar va boshqa hududlarda mavjud.
O‘rta Osiyo va O‘zbekistonda vujudga kelgan hududiy ekologik
muammo — bu Orol dengizi muammosidir. 1911—1960-yillar
davomida Orol dengiziga har yili o‘rtacha 52 kub m mutlaq ba-
landlikda, akvatoriyasi 66 ming kv.km, suvning o‘rtacha sho‘rlan-
ganlik darajasi 9,5—10 foiz (9,5—10 g/l) bo‘lib, o‘rtacha chuqurli-
gi 16 m ni tashkil qilgan.
92
?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

O‘rta Osiyo va Janubiy Qozog‘istondagi qo‘riq yerlarning
o‘zlashtirilishi, qator yirik suv omborlarining bunyod etilishi,
kanallar, kollektor-zovurlar tizimlarini qurib, ishga tushirilishi
natijasida 1961-yildan boshlab Amudaryo va Sirdaryodan Orol
dengiziga tushadigan suvlar miqdori kamaya boshladi. Buning
oqibatida Orol dengizining sathi pasayib, maydoni qisqara boshla-
di, suvning sho‘rlanganlik darajasi esa orta boshladi 
(4—5-jadval-
lar)
.
93
Sathi m 
52,5
51,5
49,4
46,3
42,2
38,6
35,0
30
Hajmi, km
3
1040
975
845
675
470
329
231,3 155
Maydoni,
ming km
2
64,4
61,2
57,4
52,1
45,0
36,5
28,0
20
4-jadval