O'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

To'qima emboliya
hujayralar to'plam i qon bilan bir a’zodan ikkinchi 
a’zoga o'tganda yuzaga keladi. Masalan, o'sm alam ing tomirlarga o 'sib 
kiruvchi hujayralari tomirlarda to'xtab, qon oqishini to'xtatadi. O 'sib 
kirgan o'sm ada esa yangi tugun — metastazalar paydo bo'ladi. Emboliya 
yiringli kasalliklarda ham kuzatiladi.
Havoli emboliya
venalarga havo kirganda kuzatiladi. Jumladan, bo'yin 
venalarida manfiy bosim bo'lganidan jarohatlanganda havo so'rilib emboliya 
bo'lishi mumkin. Shuningdek, venaga ehtiyotsizlik bilan ukol qilib dori 
yuborilganda ham havo so'rilishi mumkin. Bunda so'rilgan havo yurak 
orqali o'pk a kapillarlariga borib, qon oqishiga to'sqinlik qiladi. Venaga 
ko'p havo so'rilsa, ko'pincha shu ondayoq o'lim yuz beradi.
Gazli emboliya
suv ostidan tez ko'tarilganda atmosfera bosimi keskin 
pasayganda paydo bo'ladi. Bunda qonda erigan gazlar, azotlar gaz holatiga 
o'tib mayda pufakchalarni (Kesson kasalligi) hosil qiladi. Bu pufakchalar 
miya, o'pka, yurak tomirlarida emboliya hosil qilib, bemoming o'lim iga 
sabab bo'ladi. Emboliya yengil bo'lganda bemoming boshi aylanishi (ba’zan 
hushdan ketadi), hansirash va muskullaming qattiq og'rishi kuzatiladi. 
Gazli emboliyaning oldini olish uchun yuqori bosimdan normaga asta- 
sekin o'tish kerak. Bunda qondan gazlar sekin chiqib, emboliya bo'lmaydi. 
Embollar ko'pincha qon oqimiga qarab yo'naladi. Bu jarayon, aksariyat, 
embollaming og'irligiga bog'liq. Gazli embollar aortadan avvalo miya 
qon tomirlariga, ko'proq qon bilan ta’minlanuvchi a’zo (taloq, buyrak)larga 
boradi. Venalarda hosil bo'lgan em bollar yurak orqali o'pkaga borib 
tiqiladi. Qorin bo'shlig'idagi venalarda paydo bo'lgan embollar jigar tomir­
lariga tiqiladi. Shuning uchun m e’da va ichaklarda rivojlangan o'sm alar 
jigarga metastaz beradi.
Limfa sistemasidagi embollar, odatda, yaqinda joylashgan limfa tuguniga 
borib tutiladi. Xavfli o'sm alar ana shunday yo'l bilan tarqaladi. Qon 
sekin oqqan venalardagi og 'ir embollar qon oqishiga teskari yo'naladi.

---

Qonning umumiy miqdori normal holatda erkaklarda o'rtacha tana 
sathining 2,9 //m2ni tashkil etsa, ayollarda 2,5 //m2 ga teng yoki organizm 
og'irligining 5— 9% (o'rtacha 7%)ni tashkil etadi. Ammo qonga birorta 
suyuqlik yuborilsa, uning umumiy miqdori oshadi, suyuqlikning qondan 
to'qim alarga o'tishi ko'payadi yoki qon yo'qotganda aksincha kamayadi. 
Qonning umumiy miqdorini qonga turli zararsiz moddalar (kolloid bo'yog'i, 
arab yelimi, glukoza yoki uglevod oksidi) yuborib o'lchanadi. Masalan, 
qonga yuborilgan 1 g arab yelimi 5— 10 minutdan so'ng qonga tarqalib, 
uning (normal holatda) 0,04%ini tashkil etadi. Endi 1 g arab yelimidan
0,04% li suyuqlik tayyorlash uchun 2,5 / kerak bo'ladi. Qon plazmasi- 
ning umumiy miqdori ham 2,5 / ni tashkil etadi. Binobarin, shu usul 
bilan qonning umumiy miqdorini aniqlash qiyin emas. Qonning umumiy 
miqdori turli patologik jarayonlarda o'zgarib turadi. Jumladan, ba’zan 
qonning umumiy miqdori oshadi (gipervolemiya).
Gipervolemiya uch turli bo'ladi. Birinchi tur gipervolemiyada qon 
plazmasi bilan eritrositlar (jismoniy mehnatda, yuqori haroratli muhit 
ta’sirida) nisbati baravar bo'ladi. Ikkinchi tur gipervolemiyada (toqqa 
ko'tarilishda, o 'pka va yurak kasalligida, havo yetishmaganda) eritrositlar 
soni ko'payadi. Uchinchi tur gipervolemiyada esa (buyrak kasalligida, 
suv almashinuvi buzilganda) qon plazmasi ko'payadi.
Qon umumiy miqdorining kamayishi — gipovolemiyada, ko'pincha, 
eritrositlar soni kamayib, sifati o'zgaradi. Gipovolemiya ham uch turli 
bo'ladi. Birinchi turda qon plazmasi va eritrositlar baravar (ko'pincha 
k o'p qon yo'qotganda) kamayadi, ikkinchi turda eritrositlar soni kamaysa, 
uchinchi turda plazma kamayib, qon quyulgan bo'ladi.