O’rta asr numizmatik materiallarning jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotini o’rganishdagi ahamiyati

medal
(
medal tanga
- bironta ulug’ zot, sharafli 
sana, qimmatchilik yoki qaxat, ochlik yillari munosabati bilan zarb etilgan tanga. 
Medal’er
– medal’ yoki tanga quyish yoki zarb etish
) yasash san`atining go’zal 
namunalari xisoblanadi. Kichkina yumaloq doiraga tushirilgan podsholarning 
rasmi bizning davrimizgacha etib kelgan o’sha xukmdorlarning yakkayu-yagona
asl rasmi xisoblanadi. Bu rasmlar tarixiy shaxslarning qo’lyozma manbalarida 
ifoda etilmagan kiyofalari va xis-xayajonlarini aks ettiradi. 
O’rta Osiyoda zarb etilgan Salavka tangalari juda oz miqdorda topilgan 
bo’lsa, Grek-Baqtriya tangalari esa aksincha ana shu umumiy miqdorning ko’p 
qismini tashkil etadi. Grek-Baqtriya kumush tangalari xazinasi (100 donaga yaqin) 
Qashqadaryo vodiysining Kitob shaxri atrofidan topilan. 
O’zbekiston territoriyasida XIX asr oxiri XX asr boshlarida 
kollektsionerlardan sotib olingan Axmoniylarning qator
dirik
-(oltin tangalari
) 
va 
sikllarini
-(kumush tangalari)
sotib olinishi Axmoniylar davriga mansub tilla 
va kumush pullarni So’g’d va Baqtriyaga kirib kelganligidan dalolat beradi. 
Gerodotni yozib qoldirgan ma`lumotlarga ko’ra So’g’d, Xrazm, Baqtriya 
Axmoniylarga 
talant - ya`ni pul
birligida o’lpon to’laganlar. 
Metalldan ishlangan pul tanga chaqalarning paydo bo’lishi insoniyat 
tarixidagi muxim voqealardan biridir. Ma`lumki, jamiyat iqtisodiy va ijtimoiy 
rivojlanishkning yujsak darajaga erishgandagina tanga chaqalar kashf etilishi
mumkin. Dastlabki tanga chaqalar miloddan avvalgi VII asrda Kichik Osiyoda 
paydo bo’ldi. 
Tanga zarb etish O’rta dengiz bo’yi mamlakatlariga tez tarqaldi. Miloddan 
avvalgi VI asrda esa eron va O’rta Osiyo kattagina qismini o’z ichiga olgan 
Axmoniylar imperiyasi tarkibiga kirib bordi. YUnon shaxarlari tanga zarb etish 
tarixida muayyan o’rin-tutadi. O’rta Osiyo va YAqin SHarq noyob qazilma 
boyliklarini qo’lga kiritgach, Iskandar Zulqarnaynning odamlari o’z yurtlarida 

---

17 
tanga zarb ettirdilar va ularni butun O’rta dengiz mamlakatlariga muomalaga 
kiritganlar. 
Miloddan avvalgi IV asrda Aleksandr Makedonskiy Axmoniylarni barbod
etib, uning vafotidan keyin tasarrufidagi erlarning sharqiy qismi Salavkaga tegdi. 
Axmoiiylar va Makedonokiy tangalarining O’rta Osiyoga faqat noyob nusxalari 
etib kelgan edi. Salavkaning o’g’li Antiox davridan boshlab O’rta Osiyoga kumush 
tangalargina emas, balki mis chaqalarning xam keng ko’lamda kirib kelishi 
kuzatiladi. Miloddan avvalgi III asrda O’rta Osiyoda pul muomalasi boshlanadi. 
Miloddan avvalgi III asrning oxirlarida O’rta Osiyoning o’z tangalari paydo
bo’ldi. Ular Antioxning kumush tangalariga o’xshatib zarb etiladi. Tanganing old 
tomonidan chambarga olingan podshox byusti, orqa tomonida yuganlangan
shoxli ot boshi va xukmdor nomi bitilgan