O’rnatilgan tizimlar muayyan vazifani bajarish uchun mo’ljallangan mikrokontroller asosida va dasturiy ta’minot orqali, ishonchli, real vaqt rejimida nazorat qilish hisoblanadi

1.1-rasm. Fon Neyman arxitekturasiga asoslangan kiritish/chiqarish bloksxemasi.

Kiritish/chiqarish yuqori darajali guruh bo’lib, chiqarish qurilmalari kichik guruh ostilariga, kiritish qurilmalari kichik guruh ostilariga va ikkala kiritish/chiqarish qurilmalar kichik guruh ostilariga bo’linishi mumkin.

Chiqaruvchi qurilma k/ch platasidan ma’lumotlarni qabul qilib olib, qaysidir ma’noda printerlarga, disklarga yoki monitorlarga yoki yonib o’chuvchi LED chiroqlariga, inson ko’rishi uchun uzatadi.

Sichqoncha, klaviatura yoki boshqaruv pulti kabi kiritish qurilmasi k/ch komponentlariga ma’lumotni uzatadi. Ba’zi kuch qurilmalari ikkala vazifani bir paytda bajaradi, masalan: tarmoq qurilmasi ma’lumotni internetdar qabul qilib va jo’natishi mumkin.

Kiritish/chiqarish qurilmasi o’rnatilgan plataga klaviatura yoki masofaviy boshqaruv pulti kabi simli yoki simsiz ma’lumot uzatish muhiti orqali ulanishi mumkin yoki LED chiroqlari kabi o’rnatilgan plataning o’zida joylashgan bo’ladi.

Kiritish va chiqarishning asosiy vazifasi kompyuterning asosiy hisoblash yadrosini o’zaro aloqasini ta’minlashdir, ya’ni turli ishlash tamoyilga asoslangan protsessor va asosiy xotiraning ma’lumotlar formati va tezkor tashqi kiritish, uzatish, yuzaga chiqarish, saqlash va axborotlarni registratsiyalash o’rtasida.

Kiritish chiqarish protsedurasi ichki interfeys (katta) tashqi qurilma va protsessor xotira aloqasini ta’minlaydigan, tug’ridan to’g’ri periferik qurilmalarga ulanadigan tashqi interfeyslar(kichik)dan tashkil topgan modullar yordamida amalga oshiriladi.

Ma’lumotlar registrida, tashqi qurilmalar tezkorligi farqini bartaraf qilish maqsadida, modulga va undan uzatiladigan ma’lumotlar buferlanadi. Ma’lumotlar registri razryadliligi katta interfeys tomonidan shina kengligi bilan mos tushadi, bu odatda 2,4,8 bayt. Tashqi qurilmalar interfeysi odatda baytli (pobaytno), shuning uchun unda qadoqlash/ochish tugunlari mavjud. TQ soniga qarab ma’lumotlar registri bir nechta bo’lishi mumkin.

Boshqaruv registri modulni Tashqi qurilmalar bilan o’z aro buyruqlarini aniqlaydi (registrni tozalash, TQ dastlabki holati, o’qishni boshiga qaytish, yozishni boshiqa qaytish). Har bir modul uchun adreslash muhitida (birlashgan yoki taqsimlangan operativ xotirali) adeslar guruhi ajratiladi.

Tashqi interfeys tomonidan kiritish/chiqarish moduli tuzilishi o’ziga xosdir, chunki barcha Tashqi qurilmalar o’ziga xos protokollar va interfes tugunlariga ega. Kiritish/chiqarish moduli tarmoq orqali ma’lumot almashinuvida juda muhim o’rin egallaydi, tegishli portla kontrolleri orqali intensiv tarzda ma’lumotlar almashinuvi amalga oshiriladi. Shundan kelib chiqib kiritish/chiqarish moduli funktsiyalarini quyidagi funktsiyalarni bajaradi:

• 
   Ma’lumotlarni adresli uzatish;
  
• 
   Almashinishni boshqarish va sinxronlash;
  
• 
   Ma’lumotlar almashinuvi;
  
• 
   Xatoliklarni aniqlash.
  

Kompyuter asosiy qismlari va bloklari o’rtasidagi o’z aro almashinish qoidari ular orasida elektr, mantiqiy va texnologik aloqalarlar asosida amalga oshiriladi. Bu aloqalarning bir qismi, protsessor elementlari AMQ, UmRegistr, boshqarish qismi, kiritish/chiqarish moduli va KEShlar o’tasida o’zaro aloqani ta’minlovchi, protsessor ichki shinasi (ma’lumot shinasi, adres shinasi, boshqaruv shinasi) ko’rinishida taqdim etiladi.