O‟rmonov N. T., Ismailov A. R

qilishda jahon amaliyoti. 
Tayanch iboralar:
Korporativ hamkorlik, Oltin Aksiya, xorijiy investorlar, 
davlat Aksiya paektlari, Korporatsiyalar . 
4.1.
 
Korporativ boshqaruvda hamkorlik rivojlanishning muhim omili. 
Iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlardan farqli o‗laroq O‗zbekistonda davlat 
mulki iqtisodiyotning ―bozor kamchiliklariga‖ duchor bo‗lgan qismiga nisbatan 
kengroq sohasining ishlashiga ta‘sir qiladiki, bu davlat mulkini xususiylashtirish 
jarayonining tugallanmaganligi bilan bog‗liqdir. Oqibatda, Aksiyalari to‗liq yoki 
qisman davlat ixtiyorida bo‗lgan Aksiyadorlik jamiyatlar bilan birgalikda, ustav 
fondida davlatning ishtiroki vaqtincha bo‗lgan korxonalar soni ham ko‗p. Masalan, 
xususiylashtirilishi kerak bo‗lgan ko‗pchilik korxonalar ularni rekonstruksiya 
qilish uchun katta hajmdagi investitsiyalarga muhtojdir. Ularning Aksiyalari, 
nafaqat Aksiyalarni sotib olishga, balki ishlab - chiqarishni rivojlantirishga ham 
investitsiya kiritishga tayyor bo‗lgan strategik investorlarga sotilishi nazarda 
tutiladi. Bunday investorlarni topish oson bo‗lmaydi va ma‘lum bir vaqt talab 
qilinadi. 
Strategik ahamiyatga ega bo‗lgan korxonalar, hamda deyarli barcha xolding, 
davlat - Aksiyadorlik va Aksiyadorlik kompaniyalari Aksiyalarining 51% va undan 
ortiq ulushlari doimiy ravishda davlat mulkchiligida saqlab qolinadi. Ushbu AJ 
Aksiyalarini davlat qanday boshqarishi ko‗p jihatdan mamlakatning butun 
iqtisodiyoti rivojlanishi darajasini belgilaydi.
Kompaniya menejerlarining «tashkilot faoliyatning qanday turlari bilan 
shugullanmoqchi va kelajakda qanday bo‗lmoqchi?» - degan masalaga qarashlari 
strategik ko‗rish deyiladi. Strategik ko‗rish - «biz kimmiz, nima qilyapmiz, nima 
qilmoqchimiz» degan savollarga javob beradi. Ba‘zan kompaniyalar o‗zining 

---

74 
vazifasini noto‗gri belgilab, uni faqat foydada ifodalaydilar. Biroq foyda 
kompaniya bajaradigan ishning natijasidir. Faqat foyda olishga qaratilgan 
kompaniyaning missiyasi korxonalarni bir-biridan farqlash imkonini yo‗qotadi. 
Vaxolanki, xar bir kompaniya o‗zining qiyofasiga - imidjiga ega bo‗lishi kerak. 
YAxshi o‗ylab ko‗rilgan strategik ko‗rish va kompaniya missiyasini asoslash 
quyidagi 3 ta jixatdan iborat
6
: 
1) kompaniya biznesning qaysi sohasida ishlayotganligini tushunish; 
2) kompaniyaning strategik ko‗rishi va missiyasini aniq, lo‗nda va ilxom bilan 
tushuntirib berish; 
3) kompaniya strategik ko‗rishi va missiyasini o‗zgartirish xaqida o‗z vaqtida 
qaror qabul qilish; 
Faoliyat doirasini to‗g‗ri aniqlash uchun quyidagi omillarni xisobga olish 
lozim: 
1) axolining extiyoji, ya‘ni nima ishlab chiqarish kerak 
2) xaridorlar guruxi, yoki tovarni kim uchun ishlab chiqaramiz 
3) texnik va funksional ijro, ya‘ni xaridorlar extiyojini qanday qondiramiz 
SHunday qilib, birinchi masalani to‗g‗ri xal kilish uchun «nimaga bo‗lgan 
extiyojni, qanday qilib va kimning extiyojini qondiramiz» - degan savollarga javob 
topish lozim.
Faoliyat doirasini belgilash 2 xil bo‗ladi:
1)
umumiy
2)
detallashtirilgan 
Umumiy belgilashga misol: ichimliklar, mebel, xalqaro pochta xizmati, 
sayoxatlar va turizm. Detallashtirilgan belgilashga misol: alkogolsiz ichimliklar, 
sport poyafzali, ofis uchun mebel, jo‗natmalarni tunda etkazib berish, Karib 
dengizida plyaj tashkil etish va xokazo.