Organik va fizikaviy kimyo kafedrasi

4-. Кимёвий кинетика. Кимевий реакция тезлиги ва унга таьсир этувчи
омилларни ўрганиш. Кимёвий мувозанат “Ле-Шательйе принципи масалалар ечиш.
1-masala. Agar tenglamasi A+B=2C bo’lgan reaksiyada B moddaning konsentratsiyasi 2 min davomida 0,40 mol/1 dan 0,15 mol/1 gacha kamaygan bo’lsa, shu reaksiya tezligi mol /l*sek B modda konsentratsiyasi bo’yicha qancha bo’ladi?
Yechish. 1) Kimyoviy reaksiya tezligigning o’rtacha qiymatini hisoblaymiz. Avval vaqt birligini sekundda ifodalaymiz.
2*60=120 sekund
2) _{ }
Javob: 0,00208 mol/l*sek yoki 2,08*10^-3 mol/l*sek
2-masala. Azot(II) oksid bilan kislorod orasidagi reaksiyada kislorod konsentratsiyasi 2 marta ortganda, reaksiya tezligi qanday o’zgaradi?
Yechish. 1) Kimyoviy reaksiya tenglamasini yozib olamiz.
2NO+O₂=2NO₂
2) Shu reaksiyaning kimyoviy reaksiya tezligining konsentratsiyaga bog’liqlik formulasini tuzamiz.
V=K₁[NO]²·[O₂]
3) Formuladagi kislorod konsentratsiyasini ikki marta oshirsak.
V=K₁[NO]²·2[O₂] =2 natija ham ikki marta ortadi demak reaksiya tezligi ikki marta tezlashadi.
Javob: 2 marta ortadi.
3-masala. Temperatura koeffltsienti 3 bo’lgan reaksiyada temperatura 30°C dan 50°C gacha ko’tarilganda, reaksiya tezligi qanday o’zgaradi?
1)Vant-Goff formulasidan birinchi va ikkinchi reaksiya tezliklari nisbatini topsak, bu tezliklar nisbati reaksiyaning qanday o’zgarganligini ko’rsatadi.
_{ } (1)
_{ } (2)
2) Ko’rsatilgan qiymatlarni (2) formulaga qo’yamiz.

Javob: Harorat ko’tarilganda reaksiya tezligi ortadi demak reaksiya tezligi 9 marta tezlashadi.


MUSTAQIL YECHISH UCHUN TESTLAR

1. Temperatura koeffisienti 3 bo’lgan reaksiyada temperatura 30°C ga oshirilganda, reaksiya tezligi necha marta ortadi?

A)2 B)4 C)16 D)8
2. Quyidagi sistemada CH₄+2O₂=CO₂+2H₂O metan gazining kontsentratsiyasi 3 marta va kislorod kontsentratsiyasi ikki marta oshirilsa, tog’ri reaksiya tezligi qanday o’zgaradi?
A) 6 marta ortadi B) 12 marta ortadi C) 12 marta kamayadi D)6 marta kamayadi
3. Vodorod konsentratsiyasi uch marta oshirilsa quyidagi 2H₂+O =2H₂O reaksiyaning tezligi necha marta ortadi?
A) 3 B) 6 C) 8 D) 9
4. Temperatura koeffisienti ikki bo’lgan reaksiya temperaturasi 40°C oshirilsa reaksiya tezligi necha marta ortadi?
A) 40 B)4 C)8 D) 16
5. Temperatura koeffisienti 4 bo’lgan reaksiya temperaturasi 130 dan 100⁰C gacha o’zgarganda, reaksiya tezligi qanday o’zgaradi?
A) 64 marta ortadi B) 64 marta susayadi C) 12 marta tezlashadi D) 12 marta susayadi
6. Hajmi 5 litr bo’lgan reaktorda reaksiya borishi natijasida 30 sek davomida konsentratsiyasi 6,8 moldan 3,4 molgacha kamaysa, shu reaksiya tezligi (mol.1^-1 .sek^-1) hisoblang.
A) 0,115 B)0,575 C)0,23 D) 0,023
7. Reaksiya boshlanishidan oldin moddaning konsentratsiyasi 1,6 mol /1 bo’lib, 5 minutdan so’ng uning konsentratsiyasi 0,2 mol /1 ga teng bo’ldi. Reaksiya tezligini [ mol/(l.s)] aniqlang.
A) 2,8 10 B)l,4-10^-2 C)7-10^-3 D)4,7-10^-3
8. Agar oltingugurt(IV) oksid konsentratsiyasi to’rt marta oshirilsa quyidagi 2SO₂+O₂=2SO₂ reaksiya tezligi necha marta ortadi?
A)4 B)8 C)12 D) 16
9. Quyidagi sistemani 2CO+O₂=2CO₂ bosimi 3 marta oshirilsa, reaksiya tezligi necha marta ortadi?
A)3 B)24 C)27 D)9
10. Ammiak hosil bo’lishini 64 marta tezlatish uchun N₂ +3H₂ → 2NH₃ sistemada vodorod konsentratsiyasini necha marta oshirish kerak?
A)6 B)4 C)2 D)5