Sikloalkanlarning olinishi. Asosiy usul alkanlarning digalogеnli hosilalariga rux ta'sir ettirishdir. Bunda galogеnlar bitta uglеrod atomida yoki qo`shni uglеrodlarda bo`lmasligi kеrak. Ular eng kamida uchta uglеrod atomiga uzoqlashgan bo`lishlari kеrak. Masalan:
Cl-CH2-CH2-CH2-Cl + Zn → siklopropan + ZnCl2 Cl-CH2-CH2-CH2-CH2-Cl + Zn → siklobutan + ZnCl2
Cl-CH2-CH2-CHCl-CH3 + Zn → metilsiklopropan + ZnCl2
Cl-CH2-CH(CH3)-CHCl-CH3 + Zn → 1,2-dimetilsiklopropan + ZnCl2
Sikloalkanlarning xossalari.
Kichik xalqalar (siklopropan, siklobutan) bеqaror bo`lib, ular uchun birikish rеaksiyalari xos, birikish reaksiyalari xalqa ochilishi bilan sodir bo’ladi:
siklopropan + H2 → CH3-CH2-CH3
siklobutan + Br2 → Br-CH2-CH2-CH2-CH2-Br
katta xalqalar (siklopentan, siklogeksan) barqaror bo`lib, ular uchun alkanlar kabi o`rin olish va almashinish rеaksiyalari xos, bunda sikloalkanlar xalqasi saqlanadi:
+Cl2 -Cl + HCl
+ HNO3 → --NO2 + H2O
yonish: CnH2n + O2 → CO2 + H2O 4)dеgidrogеnlanish:
SIKLOALKANLAR
Sikloalkanlarning umumiy formulasi quyidagi qaysi javobda keltrilgan?
A) CnH2n-2 B) CnH2n C) CnH2n-2 D) CnH2n+1
Sikloalkanlarning molekulyar massasi quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
A) 14n+2 B) 8n C) 14n D) 6n
Sikloalkanlar tarkibidagi elektronlar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
A) 14n+2 B) 8n C) 14n D) 6n
Sikloalkanlar tarkibidagi neytronlar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
A) 14n+2 B) 8n C) 14n D) 6n
Polimetilen uglevodorodlarning 3- vakilini ko’rsating.
A)siklopropan B) siklobutan
C) siklopentan D) siklogeksan
Polimetilen uglevodorodlarning 1- vakilini ko’rsating.
A)siklopropan B) siklobutan
C) siklopentan D) siklogeksan
CH 2
CH2 CH2 quyidagi sikloalkanni nomi keltrilgan qatorni aniqlang?
A)siklopropan B) siklobutan
C) siklopentan D) siklogeksan
5. Sikloalkanlar tarkibidagi umumiy bog’lar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
H2C
CH2
A) 4n B) 2n C) n D) 3n
13. H 2C CH2
quyidagi sikloalkanni nomi keltrilgan
Sikloalkanlar tarkibidagi (-C-C-) bog’lar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
A) 4n B) 2n C) n D) 3n
Sikloalkanlar tarkibidagi (-C-H) bog’lar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
A) 4n B) 2n C) n D) 3n
Sikloalkanlar tarkibidagi sp3-gibrid orbitallar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
A) 4n B) 2n C) n D) 3n
Polimetilen uglevodorodlarning 2- vakilini ko’rsating.
A)siklopropan B) siklobutan
C) siklopentan D) siklogeksan
qatorni aniqlang?
A)siklopropan B) siklobutan
C) siklopentan D) siklogeksan
quyidagi sikloalkanni nomi keltrilgan qatorni aniqlang?
A)siklopropan B) siklobutan
C) siklopentan D) siklogeksan
quyidagi sikloalkanni nomi keltrilgan qatorni aniqlang?
A)siklopropan B) siklobutan C) siklopentan
D) siklogeksan
H 2C
CH 2
CH2
C) 1,3-dimetilsiklobutan D) trimetilsiklopropan
H2C CH2
quyidagi sikloalkanni nomi keltrilgan
H 3C
CH3
C
qatorni aniqlang?
21. H2C
CH2 quyidagi sikloalkanni sistematik
A)siklopropan B) siklobutan C) siklopentan
D) siklogeksan
CH 3 CH
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1,1-dimetilsiklobutan B) 1,1-dimetilsikloprorpan C) etilsiklobutan D) etilsiklopropan
CH2 CH3
17. H2C
CH2 quyidagi sikloalkanni nomlang?
HC
22. H2C
CH2
quyidagi sikloalkanni sistematik
A) metilsiklopropan B) metilsiklobutan
C) metilsiklopentan D) metilsiklogeksan
CH 3
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1,1-dimetilsiklobutan B) 1,1-dimetilsikloprorpan C) etilsiklobutan D) etilsiklopropan
H 2C
18. H2C
CH CH2
quyidagi sikloalkanni nomlang?
H2C
H3C
C
CH3
A) metilsiklopropan B) metilsiklobutan
23.
CH2
CH2
quyidagi sikloalkanni sistematik
C) metilsiklopentan D) metilsiklogeksan
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1,1-dimetilsiklobutan B) 1,1-dimetilsikloprorpan C)
H2C
CH3 CH
etilsiklobutan D) etilsiklopropan
17.
H 2C
CH
CH3 quyidagi sikloalkanni nomlang?
H 2C
H2C
CH
CH3
A) 1,2-dimetilsiklopropan B) 1,2-dimetilsiklobutan
24.
CH 2
CH2
quyidagi sikloalkanni sistematik
C) 1,3-dimetilsiklobutanD) trimetilsiklopropan
CH3
H 2C CH
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1,1-dimetilsiklobutan B) 1,1-dimetilsikloprorpan C) etilsiklobutan D) etilsiklopropan
CH
H3C
CH 2
quyidagi sikloalkanni nomlang?
H 2C
HC CH2 CH3
A) 1,2-dimetilsiklopropan B) 1,2-dimetilsiklobutan
25.
CH2 CH
CH3 quyidagi sikloalkanni sistematik
C) 1,3-dimetilsiklobutan D) trimetilsiklopropan
CH 3 HC
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1-metil-2-etilsiklobutan B) 1,2,3- trimetilsiklopentanC) 1-etil-2-metilsiklobutan D) 1,4- dimetilsiklogeksan
HC
H3C
CH
CH3 quyidagi sikloalkanni nomlang?
HC
H2C
CH 3 CH
CH3
A) 1,2-dimetilsiklopropan B) 1,2-dimetilsiklobutan
C) 1,3-dimetilsiklobutanD) trimetilsiklopropan
26. H2C
CH CH3 quyidagi sikloalkanni sistematik
20. H2C
CH 3 HC
CH
CH3 quyidagi sikloalkanni nomlang?
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1-metil-2-etilsiklobutan B) 1,2,3- trimetilsiklopentanC) 1-etil-2-metilsiklobutan D) 1,4- dimetilsiklogeksan
A) 1,2-dimetilsiklopropan B) 1,2-dimetilsiklobutan
27.
H 2C H 2C
CH3
HC
CH 2 CH 2
HC
CH3 quyidagi sikloalkanni sistematik
1-metil-2-etilsiklobutan tarkibida necha birlamchi
(a) va ikkilamchi (b) uglerod atomlari mavjud?
A) a-2; b-2 B) a-3; b-2 C) a-2; b-3 D) a-3; b-3
Trimetilsiklopropan tarkibida tarkibida necha
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1-metil-2-etilsiklobutan B) 1,2,3- trimetilsiklopentanC) 1-etil-2-metilsiklobutan D) 1,4- dimetilsiklogeksan
CH2 CH 3 HC
H 2C CH2
29. CH2 HC CH3 quyidagi sikloalkanni sistematik nomenklatura bo’yicha nomlang?
1-metil-2-etilsiklobutan
1-metil-2-izopropilsiklogeksanC) 1-metil-3- etilsiklopentan D) 1,4-dimetilsiklogeksan
birlamchi (a) va uchlamchi (b) uglerod atomlari
mavjud?
A) a-2; b-2 B) a-3; b-2 C) a-2; b-3 D) a-3; b-3
1,1-dimetil-2-etilsiklopentan tarkibida tarkibida necha ikkilamchi (a) va to’rtlamchi (b) uglerod atomlari mavjud?
A) a-4; b-1 B) a-1; b-4 C) a-2; b-1 D) a-3; b-3
1,1-dimetil-2,2-dietilsiklogeksan tarkibida tarkibida necha ikkilamchi (a) va to’rtlamchi (b) uglerod atomlari mavjud?
A) a-4; b-1 B) a-1; b-4 C) a-2; b-1 D) a-6; b-2
CH 3
CH3
CH 3
37.
H3C
CH3
CH3
CH3
quyidagi modda tarkibida
30.
quyidagi sikloalkanni sistematik
tarkibida necha birlamchi (a) va uchlamchi (b) uglerod
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1-metil-2-etilsiklobutan B) 1-metil-2- izopropilsiklogeksanC) 1-metil-3-etilsiklopentan
atomlari mavjud?
A) a-4; b-1 B) a-1; b-4 C) a-2; b-1 D) a-4 b-2
CH 3
D) 1,4-dimetilsiklogeksan
38.
H 3C
CH3
CH3
CH3 quyidagi modda tarkibida
31.
CH3
CH 3
quyidagi sikloalkanni sistematik
tarkibida necha birlamchi (a) va ikkilamchi (b) uglerod atomlari mavjud?
nomenklatura bo’yicha nomlang?
A) 1-metil-2-etilsiklopentan B) 1-metil-2- izopropilsiklopentanC) 1-metil-3-etilsiklopentan
D) 1,3-dimetil-2-etlsiklopentan
A) a-4; b-1 B) a-1; b-3 C) a-2; b-1 D) a-4 b-2
CH 3
CH 3
CH3 quyidagi xlorli birikma tarkibida
32.
CH3 quyidagi sikloalkanni sistematik
tarkibida necha birlamchi (a) va uchlamchi (b) uglerod
atomlari mavjud?
nomenklatura bo’yicha nomlang?
1-metil-2-etilsiklobutan
1,2,3-trimetilsiklopentan
1,2-dietilsiklobutan
1,4-dimetilsiklogeksan
A) a-4; b-1 B) a-2; b-3 C) a-2; b-2 D) a-4 b-2
CH3
40.
CH 3
quyidagi xlorli birikma tarkibida
46. Quyidagi moddalar orasidan siklogeksanning izomerlari keltrilgan qatorni aniqlang?
tarkibida necha ikkilamchi (a) va uchlamchi (b) uglerod atomlari mavjud?
A) a-4; b-3 B) a-2; b-3 C) a-2; b-2 D) a-5; b-2 1)
C5H10 molekulyar formulaga necha xil sikloparafin to’gri keladi?
CH3 2)
CH 3
3)
H3C
CH3
CH CH3
A) 2 B) 4 C) 6 D) 3 E) 5
C4H8 molekulyar formulaga necha xil sikloparafin to’gri keladi?
A) 3 B) 1 C) 2 D) 4 E) 5
4) 5)
CH3
7)
CH3 6)
C6H12 molekulyar formulaga turli sikloalkanlardan qanchasi to`g`ri keladi?
A) 9 B) 8 C) 7 D) 12 E) 4
C6H12 molekulyar formulaga necha xil sikloparafin to’gri keladi?
A) 5 B) 3 C) 4 D) 2 E) 6
Quyidagi moddalar orasidan siklopentanning izomerlari keltrilgan qatorni aniqlang?
A) 1,3,7 B) 5,6,7 C) 2,3,4 D)4,2,7
1.Nima uchun siklopropan va siklopentan turli kimyoviy xossaga ega?
sikllarni barqarorligi xar xil
turli agregat xolatiga ega
metilen guruxining xossalari xar xil
turli zichlikka ega
to’yingan siklik birikmalilar bulgani uchun
1) CH3 2)
CH 3
3)
H3C
CH3
CH CH3
Siklobutan qaysi modda bilan reaksiyaga kirishadi? 1. HBr; 2. Br2 ; 3. H2O; 4.O2.
A) 1,2,3 B) 1,3,4 C) 2,3,4 D) 1,2,4 E) 1,2,3,4
Siklobutan uchun qaysi reaksiya xarakterliroq?
4)
CH 3
7)
5) CH3 6)
8)
A) ajralish B) o’rin olish
C) gidroxloridlash D) degidratasiya
Sikloparafinlar qanday reaksiyalarga kirishadi?
A) birikish B) kichik xalqali sikloparafinlar birikish,
A) 1,3,7 B) 5,6,7,8 C) 2,3,4 D) 1,2,3,4
katta halqali sikloparafin o’rin olishC) o’rin olish
D) degidrogenlash E) birikish va degidrogenlash
Sikloparafinlarga qaysi reaksiya xos?
polikondensatlanish,gidratlanish,gidrogenlanish
gidrogenlanish, degidrogenlanish, galogenlash
eterifikasiya,polikondensatlanish, oksidlanish
polimerlanish,polikondensatlanish
gidrogenlanish, gidratlanish, degidratlanish
Siklogeksandan qanday reaksiya yordamida benzol olish mumkin?
A) izomerlanish B) gidrogenlash C) gidratlanish
D) degidratlanish E) degidrogenlash
Siklogeksan qanday reaksiyalarga kirishadi?
1) birikish; 2) o’rin olish; 3) oksidlanish; 4) polimerlanish; 5) degidrogenlanish; 6) polikondensatlanish
A) 1 va 2 B) 2va5 C) 2,3 va 5 D) 4,6 E) 3,4 va 5
Siklopropan uchun qanday reaksiya xos?
A) ajralish B) o`rin olish C) gidroxloridlashD) degidrotatsiya E) birikish
Avval narkoz sifatida ishlatilgan moddani nomini toping.
A) siklobutan B) siklopropan C) siklopentan
D) siklogeksan E) siklogeptan
Siklopropan, siklobutan, siklopentan bular bir – biriga nisbatan moddalardir.
A) izomer B) gamolog C) tarkibi bir xil D) tarkibida uglerod va vodorodning foizi bir xil
Sikloalkanlarning dastlabki nechta vakili gaz xisoblanadi.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
Silogeksan spirtlarining oltita gidroksil gruppa saqlaydigani(a) va beshta gidroksil gruppa saqlaydigani(b) qanday nomlanadi.
A)a-kversit, b-inozit B) a-inozit, b-kversit
a-silkogeksanol, b-kversit
a-siklogeksandiol, b-inozit
12 ml sikloalkan 120 ml kislorod bilan aralashtirildi va yondirildi. Suv bug`i kondensatlanib, aralashma boshlang`ich sharoitga keltirilgandan so`ng 96 ml bo`lib qoldi. Sikloalkanni aniqlang.
A) C3H6 B) C4H8 C) C5H10 D) C6H12
ml sikloalkan 106 ml kislorod bilan aralashtirildi va yondirildi. Suv bug`i kondensatlanib, aralashma boshlang`ich sharoitga keltirilgandan so`ng 70 ml bo`lib qoldi. Sikloalkanni aniqlang.
A) C3H6 B) C5H10 C) C4H8 D) C6H12
14 ml sikloalkan 92 ml kislorod bilan aralashtirildi va yondirildi. Suv bug`i kondensatlanib, aralashma boshlang`ich sharoitga keltirilgandan so`ng 50 ml bo`lib qoldi. Sikloalkanni aniqlang.
A) C6H12 B) C5H10 C) C4H8 D) C6H10
12 ml sikloalkan 126 ml kislorod bilan aralashtirildi va yondirildi. Suv bug`i kondensatlanib, aralashma boshlang`ich sharoitga keltirilgandan so`ng 90 ml bo`lib qoldi. Sikloalkanni aniqlang.
A) C5H10 B) C6H12 C) C4H8 D) C6H10
20 ml sikloalkan 100 ml kislorod bilan aralashtirildi va yondirildi. Suv bug`i kondensatlanib, aralashma boshlang`ich sharoitga keltirilgandan so`ng 60 ml bo`lib qoldi. Sikloalkanni aniqlang.
A) C4H6 B) C3H6 C) C4H10 D) C4H8
16 ml sikloalkan 188 ml kislorod bilan aralashtirildi va yondirildi. Suv bug`i kondensatlanib, aralashma boshlang`ich sharoitga keltirilgandan so`ng 140 ml bo`lib qoldi. Sikloalkanni aniqlang.
A) C6H10 B) C6H12 C) C7H10 D) C8H16
64. 5,6 gr siklobutan to’liq yonishi uchun necha l (n.sh) kisorod sarf bo’ladi?
A) 2,24 B) 22,4 C)13,44 D)8,96
64. 10 ml sikloalkan va 100ml kislorod aralashmasi reaksiyaga kirishdi va suv bug’lari
kondensatlanganda gazlar hajmi 80ml ga teng bo’ldi. Sikloalkan formulasini aniqlang.
A)C3H6 B)C4H8 C)C5H10 D)C6H12
64. n-Butanning dixlorli izomeriga Mg metali ta’sir ettirib jami necha xil sikloalkan olish mumkin?
A)2 B)3 C)4 D)5
C4HX da umumiy bog’lar soni 12 ta bo’lsa, X ni toping?
A)10 B)6 C)8 D)4
.Maxsulot Y nomini ko’rsating. siklopropan HBr X Na Y
A) 2,3-dimetilbutan B) geksan C) izogeksal D) butan E) pentan
Sxemada xosil bo’lgan Y va Z moddalar nomini ko’rsating.
siklopropan H2 X B r 2hv Y Na Z
1,3-dibrom propan
Zn Y A mo d da
1) propilbromid; 2) 1,3- dibrompropan; 3) izopropilbromid; 4) siklopropan;
5) geksan; 6) 2,3-dimetilbutan
A) 2, 6 B) 3, 5 C) 1, 5 D) 2,4 E) 3,6
2
Sxemadagi X va Y moddalarni aniqlang. siklobutan H2 X Y CO
A) butan, kislorod B) kislorod, butan C) butan, H2 D) H2, butan E) CO, O2
Sxemada hosil bo`lgan Y va Z moddalarni nomini ko`rsating.
siklobutan H2 X B r 2hv Y Na Z
1. butilpromid; 2. propel bromid; 3. izopropil bromid; 4.2-brombutan; 5. 3,4-dimetilgeksan;
6. 3,4-dimetilpentan.
A) 1,5 B) 2,5 C) 4,5 D) 3,6 E) 2,6
69. Sxemadagi X va Y moddani nomini toping.
Sxemada A moddani aniqlang.
1. kislorod; 2. xlor; 3. quruq muz; 4. suv A) 1 B) 1,2 C) 1,3 D) 1,4
74. Mahsulot Y nomini ko`rsating.
siklobutan H Br X Na Y
A) 2,3-dimetilbutan B) izooktan C) oktan D) nonan
Sikloalkan yondirilganda 66 g karbonat angidrid va 27 g suv xosil bo’lsa, uglevodorod massasini va formulasini toping:
A) 21 g, C3H8 B) 14 g, C3H4 C) 21 g, C3H6 D) 28 g, C6H12 E) 28 g, C3H6
14 g sikloalkan yonganda, 33,6 litr (n.sh) kislorod sarf bo’ladi. Qancha uglerod(IV) oksid xosil bo’lishini aniqlang.
A) 33,6 B) 22,4 C) 44,8 D) 21,2 E) 16,8
7 g sikloalkan yondirilganda 22 g karbonat angidrid xosil bo’ldi. Normal sharoitda o’lchangan kisloroddan necha litr sarflandi?
1,3-dibrompropan
Zn X Y
A) 22,4 B) 15,8 C) 16,8 D) 20,4 E) 11,2
A) siklopropan va rux bromid B) sikopropan
C) siklopropan va rux xlorid D) siklobutan va rux bromid
70. Sxemada hosil bo`lgan oxirgi moddani dastlabki moddadan farqini toping.
Bir xajm bug’ xolatidagi sikloalkanni yondirish uchun 9 xajm kislorod sarflangan. Shu sikloalkanni aniqlang.
A) siklopropan B) siklobutan C) siklopentanD) siklogeksan E) siklooktan
Sikloalkan bug’larining azotga nisbatan zichligi 3 ga
1,3-dibrompropan
Zn X H2 Y Br2 Z
teng bo’lsa, uning nomini toping
A) siklopropan B) siklopentan C) siklogeksan D)
A) tarkibidagi vodorod miqdori dastlabki moddaga
nisbatan ko`p
siklooktan E) siklobutan
71. 1,3-propandid
2H Br X Zn Y H2 Z
N.sh.da bug’larini yondirishga 6 marta ko’p xajmda kislorod sarflanadigan sikloalkanning formulasini
Sxemadagi Z modda tarkibida uglerod va vodorod atomlari o`zaro qanday nisbatda bo`ladi?
A) 3:6 B) 2:3 C) 1:2,67D) 1:1,67E) 2:1,67
H2 X O2 Y
ko’rsating.
A) C4H8 B) C5H10 C) C3H6 D) C6H12 E) C4H10
Sikloalkanning to’la gidrogenlanishi natijasida xosil bo’lgan maxsulotning yonishi uchun sarf bo’lgan
Siklobutan
. Sxemadagi Y
kislorod xajmi alkannikiga nisbatan 8 marta ko’p
moddani tarkibida uglerod va kislorod atomlari o`zaro qanday massa nisbatida bo`ladi?
A) 1:2,67 B) 2:2,67 C) 1:1,67 D) 3:3,67
bo’lsa, alkan formulasini va uning izomerlar sonini ko’rsating.
A) pentan, 3 B) pentan, 4 C) geksan, 5 D) butan, 2
E) izobutan, 2
1,4-dixlor butan
Zn X Amo d da
2 hajm sikloalkanni yondirish uchun 18 kislorod sarflandi. Sikloalkanni nomini aniqlang.
A) siklopropan B) siklobutan
C) siklogeksan D) sikloaktan
Sikloalkanning bug`lari vodorodga nisbatan zichligi 28 ga teng bo`lsa, uning nomini aniqlang.
A) siklopropan B) siklogeksan
C) siklobutan D) siklopentan
N.sh.da bug`larini yondirish uchun 4,5 marta ko`p hajmda kislorod sarf bo`ladi. Sikloalkanning nomini toping.
A) siklobutan B) siklopropan
siklogeksan D) siklopentan
Do'stlaringiz bilan baham: |