Organik kimyo fanidan tayyorlagan

II. 3. GIDROKSIKISLOTALAR

Gidroksikislotalarga gidroksikarbon, gidroksidikarbon, gidroksitrikarbon, digidroksikarbon, digidroksidikarbon va boshqa shu kabi kislotalar, shuningdek, fenolkarbon kislotalar kiradi. Gidroksil guruh joylashgan o‘rniga qarab α -, β -, γ-, δ-gidroksikarbon kislotalarga bo‘linadi.

OLINISH USULLARI

α -gidroksikislotalar α -galogenkarbon kislotalardan oson hosil bo'ladi:

Ikkinchi usul siangidrin usuli bo‘lib, bunda dastlab vodorod sianid karbonil birikmaga biriktiriladi, keyin hosil bo‘lgan a-gidroksinitrilsiangidrin gidroliz qilinadi:

Ayrim a-gidroksikislotalar tabiiy mahsulotlarda ham topilgan. Tabiiy a-gidroksikislotalar optik aktiv birikmalardir. Sintetik a-gidroksikislotalar bunday aktivlikka ega emas, ya’ni ratsemat aralashmalardir. ß-gidroksikislotalar S.Reformatskiy metodi bo‘yicha oson olinadi (1887-y.). Reformatskiy reaksiyasida a-galogenkarbonkislotalaming murakkab efirlariga rux ishtirokida karbonil birikmalar ta ’sir ettiriladi:

Bundan tashqari α, β-to‘yinmagan karbon kislotalarga suv biriktirib, β-galogenkarbon kislotalami gidroliz qilib, β-oksokarbon kislotalarni gidridlab ham β-gidroksikislotalar olish mumkin.

γ- va δ -gidroksikislotalar har xil metodlar bilan olinadi. Masalan, γ-gidroksimoy kislotasi butandiol-1,4 va tetragidrofuranni oksidlab olinadi. Bunda dastlab γ-gidroksimoy kislotasining laktoni (γ-butirolakton, butanolid) hosil bo‘ladi. Keyin lakton ishqoriy muhitda gidroliz qilinib γ-gidroksimoy kislotasining tuzi olinadi.