Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

3. Organik moddalarning xossalarini o’rganish natijasida uning molekular tuzilishini 
aniqlash mumkin va aksincha, molekulasining tuzilishini bilgan holda ularning xossalarini 
oldindan aytib berish mumkin. 
A.M.Butlerovga 
qadar organik moddalar molekulasining tuzilishini aniqlab bo’lmaydi, 
deb hisoblanar edi. Ko’pchilik olimlar hatto molekulada atomlar real mavjudligini inkor etar edi. 
A.M.Butlerov 
bu fikrlarni noto’g’ri ekanligini isbotlab berdi. U moddalarning xossalarini 

---

24 
o’rganish orqali molekulaning tuzilishini, aksincha, molekulaning tuzilishi orqali ba’zi kimyoviy 
xossalarini aytib berish mumkinligini amalda ko’rsatib berdi. Bu nazariya avvalgi barcha mavjud 
nazariyalardan tubdan farq qilib, ko’p noma’lum birikmalarning olinish usullarini tushuntirib 
bera oldi. Bu nazariya keyinchalik 
Kekule 
tomonidan yaratilgan
aromatik birikmalarning 
tuzilish 
nazariyasi hamda 
Vant Goff
va 
Lebel
tomonidan yaratilgan molekuladagi atomlarning 
joylashish nazariyasini 
stereokimyoviy
nazariyalar bilan to’ldirildi. 
4. Organik moddalar molekulasidagi atomlar va atomlar gruppasi o’zaro bir-biriga 
doimiy ta’sirda bo’ladilar. Bevosita bog’langan atomlar bir-biriga ko’proq, bevosita 
bog’lanmaganlari esa kamroq ta’sir etadi. Organik moddalarning kimyoviy reaksiyalarga 
kirishish aktivligi mana shu ta’sirlarga bog’liq. 
Bizga molekulasi tarkibida bir xil gruppa bo’lgan, lekin turli xossalarga ega bo’lgan 
moddalar ma’lum. Misol uchun: 
NaOH, C
2
H
5
OH, NO
2