Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Fizik xossalari.
Gomologik qatorning dastlabki to‘rt vakili gazsimon S
5
N
10
dan to S
12
N
24
gacha 
suyuqlik, qolganlari qattiq moddalardir. 
To‘g‘ri zanjir hosil qilib tuzilgan olefinlar tarmoqlangan zanjirli izomerlariga qaraganda yuqori 
haroratda qaynaydilar. 
Sis-izomerlari trans-izomerlariga nisbatan yuqori haroratda qaynaydilar. 
Kimyoviy hususiyatlari.
Etilen uglevodorodlarining tuzilishida qo‘shbog‘lar bo‘lganligi sababli ular 
uchun turli molekulalarni biriktirib olish jarayonlari xosdir. Birikish sp
2
-gibridlangan holadagi uglerod – 
uglerod orasidagi 

-bog‘lanishning uzilishi hisobiga sodir bo‘ladi. Olefinlar almashinish reaksiyalariga 
ham kirisha oladilar. Almashinish qo‘shbog‘ga nisbatan 

-holatda joylashgan ugleroddagi vodorodlar 
hisobiga boradi: 
Birikish reaksiyalarida qo‘shbog‘ elektronlarining donori hisoblanganligi sababli, bu reaksiyalar asosan 
elektrofil birikish mexanizmi bo‘yicha sodir bo‘ladi. 
Etilen uglevodorodlarining muhim kimyoviy hususiyatlariga misollar keltiramiz. 
1. Birikish reaksiyalari. 
Vodorodning birikishi. Alkenlar vodorodni foqat Pt, Pd, Ni kabi katalizatorlar ishtirokida biriktirib 
oladilar: 
2. Galogenlash. Olefinlar galogenlarni oson biriktirib oladilar: 
R – CH – CH
2
R – CH = CH
2
+ H
2
O
OH
H
кат
-
р
R – CH – CH
2
R – CH = CH
2
+ H
2
O
OH
H
R – CH – CH
2
R – CH = CH
2
+ H
2
O
OH
H
кат
-
р
R – CH – Br 
CH
2
– Br
+ Zn
R – CH
CH
2
+ ZnBr
2
R – CH – Br 
CH
2
– Br
+ Zn
R – CH
CH
2
+ ZnBr
2
R – C 

CH + H
2
R – CH = CH
2
Pd
R – C 

CH + H
2
R – CH = CH
2
Pd
CH
2
= CH – CH
2
– R 


CH
2
= CH – CH
2
– R 


CH
2
= CH
2
+ H
2
CH
3
– CH
3
Pd
CH
2
= CH
2
+ H
2
CH
3
– CH
3
Pd
R – CH = CH
2
+ Br
2
R – CH – CH
2
Br
Br
R – CH = CH
2
+ Br
2
R – CH – CH
2
Br
Br

---

509
Galogenlash jarayonining tezligi galogenning tabiatiga bog‘liq, galogenlash reaksiyasi ftor bilan olib 
borilganda jarayon portlash, yonish bilan boradi. Galogenlar olefinlarga radikal yoki ionli mexanizm 
bo‘yicha birikishi mumkin.