Organik birikmalarda atomlarning o‘zaro tasiri

ORGANIK BIRIKMALARDA ATOMLARNING O‘ZARO TASIRI
Reja

1. 
   Organik birikmalardagi kimyoviy bog‘lar.
   
2. 
   Kovalent bog‘ning koordinatsion va yarim qutbli (semipolyar) turlari.
   
3. 
   Kimyoviy bog‘larning xususiyatlari.
   

Organik birikmalarda biz kimyoviy bog‘larning kovalent, vodorod va ion bog‘lariga duch kelamiz. Organik birikmalarda kovalent bog‘ asosiy o‘rin tutadi. Kovalent bog‘ atomlarning qarama-qarshi spinli juftlashmagan valent elektronlarining umumlashi natijasida yoki bir atomga tegishli elektron juft hisobiga hosil bo‘ladi. Kovalent bog‘, odatda, elektronga moyilligi bir-biriga yaqin bo‘lgan atomlar o‘rtasida hosil bo‘ladi. Kovalent bog‘ ikkita elektron yoki chiziqcha bilan ifodalanadi. Masalan

H : H yoki H – H,	H3C : CH3 yoki H3C – CH3
H3C : H yoki H3C – H

Organik birikmalarda kovalent bog‘ning d- va p- ko‘rinishlari mavjud.
d-bog‘. Agar kovalent bog‘ s-, p-, sp³-, sp²- va sp-elektronlarning (atom orbitallarining) asosiy o‘qi bo‘yicha tutashishi natijasida hosil bo‘lsa bu bog‘ d-bog‘ deyiladi.
p-bog‘. Agar kovalent bog‘ r-elektronlarning (atom orbitallarining) yonlama tutashishi natijasida hosil bo‘lsa bu bog‘ p-bog‘ deyiladi.
Kovalent bog‘ qutbli va qutbsiz bo‘lishi mumkin.
qutbsiz kovalent bog‘. Agar kovalent bog‘ bir xil atomlar o‘rtasida hosil bo‘lsa, bunday bog‘ qutbsiz kovalent bog‘ deyiladi.
qutbli kovalent bog‘. Agar kovalent bog‘ turli atomlar o‘rtasida hosil bo‘lsa, bunday bog‘ qutbli kovalent bog‘ deyiladi.
qutbli kovalent bog‘ning koordinatsion va yarim qutbli (semipolyar) turlari mavjud.