Oraliq nazorat ishi davlat va huquq nazariyasidan

ORALIQ NAZORAT ISHI

DAVLAT VA HUQUQ NAZARIYASIDAN

Bajardi:_____________
DHF Б - поток 1-gurux

Tekshiruvchi: ______________

DHT kafedrasi o’qituvchisi

M uammoviy savol: 1.Qadimgi sharq davlatlari ijtimoiy tuzumiga xos umumiy belgilarni ajratib ko’rsating va fikringizni tarixiy – huquqiymanbalarga tayanib asoslab bering ?

Javob: Avvaliga: 1. Ijtimoiy tuzum nima ? degan savolga javob berib otsak.

Ijtimoiy tuzum bu  jamiyatning muayyan taraqqiyot bosqichiga xos boʻlgan ijtimoiy munosabatlar tizimi. Ijtimoiy tuzum jamiyatda qanday ijtimoiy munosabatlar amal kilishini aks ettiradi. Jamiyat odamlar va ular oʻrtasidagi munosabatlardan tashkil topadi. Ularning oʻzaro munosabatlari, shu jamiyatdagi tartib-qoidalar, mulkka egalik qilish, ichki munosabatlari shakli jamiyatning qanday tuzumda ekanligini koʻrsatadi. Har qanday ijtimoiy tuzum asosida iqtisodiy munosabatlar yetakchi ro’l oʻynaydi. Ijtimoiy munosabatlar va uning boshka shakllari bir-birini toʻldirib, yaxlit tizimni tashkil etadi. Ijtimoiy tuzumga shuni keltirsak bo’ladiki. Shoʻrolar tuzumida ijtimoiy mulkning roli haddan tashqari kuchaytirilib, xususiy mulk taqiqga uchradi. Natijada shaxs mulkidan begonalashib, oʻz mulkiga egalik qilish huquqidan mahrum boʻlib qoldi. Bu holat jamiyatning iqtisodiy asosi yemirilib borishiga yoʻl ochdi va oxir oqibatda mazkur totalitar tuzumning oʻzi yemirildi. Marksistik konsepsiyada ijtimoiy tuzum tushunchasi formatsiyalar nuqtai nazaridan talqin etilib, har bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyaga mos keluvchi ijtimoiy tuzum qaror topishi haqidagi gʻoya ilgari surilgan. Ijtimoiy tuzum tushunchasi oʻta siyosiylashtirilib, u sinfiy kurash nuqtai nazaridan tushuntirilgan.

Qadimgi sharqdagi asosiy mamlakatlar bular (ikki daryo oralig’i, Misr, Hindiston, Xitoy), keyinchalik boshqa mamlakatlar ham ozlarini geografik qulay joyda joylashganliklaridan juda barvaqt foydalana boshlaganlar. Qadimgi sharq va antik dunyo davlatlarining o’ziga hos xususiyatlari ularning mohiyatini to’g’ri va to’liq anglashga yordam beradi.

Sharq davlatlarning kelib chiqishi va rivojlanishidagi o’ziga xos jihatlari ularning ijtimoiy, siyosiy tuzumi va huquq tizimida namoyon bo’ladi.

Ular quyidagilardan iborat bolib:

• 
  Shahar va davlat lar faqat mehnat taqsimotining kuchayishi, qullar va quldorlar sinfining shakllanishi natijasida emas, balki murakkab boshqaruv funksiyalarini bajaruvchi shaxslarning shakllanishi natijasida tashkil topgan;
  
• 
  Sharq davlatlarida hududni dehqonchilikka moslashtirish borasida jamoa mulkchiligi saqlanib qolgan. Yerlarning asosiy egasi davlat hissoblangan.
  

KAZUS

3-MAVZU.

SAVOL: 1.Qadimgi Rimda Pavel ismli oila boshlig'i - paterfamilies urush karakatlari paytida dushman tomonidan asirga tushib qoldi. Natijada Pavelning katta o'g'li Kvint suveren holatga o’tib, tez orada oila boshlig’iga aylandi. Kvint oradan ikki yil o'tgach, oilaga tegishli bo’lgan omborxonani qo’shnisi Tiberiy degan shaxsga juda arzon narxda sotib yubordi. Ammo otasi ko’p o’tmay asirlikdan qochib, uyga qaytib keldi va o’g’lining qilgan ishidan norozi buldi. Pavel Tiberiyga pulini qaytarib, Omborxonani qaytarib berishini talab qildi. Lekin Tiberiy buni rad etdi. Pavel sudga murojat qilindi.

Vaziyatni rim huquqi manbalari asosida hal qilish.

Javob:

1.Rim huquqi haqida malumot bering?

Rim huquqi — Qadimgi Rim huquq tizimi, xususiy huquq va umumiy huquqni o’z ichiga olgan. Unda mulkiy munosabatlar, ashyoviy huquqlar, turli bitimlar, shartnomaga asoslangan va asoslanmagan majburiyatlar, meros huquqi va boshqa masalalarga oid qoidalar mukammal ishlab chiqilgan. Rim imperiyasining yuksalishi, uning boshqa davlatlarni bosib olishi bilan faqat rimliklarga tegishli boʻlgan bu qonunqoidalar talabga javob bermay qoʻydi. Buning ustiga nafakat Rimda, shuningdek, Yevropa mamlakatlarida ham tovarpul munosabatlarining jadal rivojlanishi, birinchi galda, turli davlatlar fuqarolari oʻrtasidagi mulkiy, savdosotiq munosabatlariga tegishli qoidalarni qayta koʻrib chikishni talab qilardi. Bu yangi Rim huquqi tarkibida xalqlar huquqi tizimining paydo boʻlishiga olib keldi. Ushbu huquq rimliklar va rimlik boʻlmagan shaxslar urtasidagi munosabatlarga tatbiq qilindi, Rim xususiy huquqi xususiy mulkchilikka asoslangan jamiyatning mumtoz huquqi hisoblangan. Koʻpgina mamlakatlar Rim huquqidan namuna olganlar.

Rim huquqida mulk lotincha "dominium" so'zi bilan ifodalangan. Bu so'z "bo'ysundirilgan", "rom qilingan", "qo'lga olingan" ma'nolarini anglatgan "domare" so'zidan olingan. Birovning mulkiga aylangan ashyo yoki buyum "propriyetas" (propriew) deb atalgan. Respublikaning oxirgi davrida faqal Rim fuqarolarigina bu huquqqa ega bo'lganlar. Mulk huquqining asosiy ko'rsatkichi mulkka mutlaq xo'jayinlik va uning taqdirini hal qilish huquqlarining qo'shilishidir. Qadimgi Rimda mulk huquqi quyidagilar bilan belgilangan:

1) ashyoga bevosita xo'jayinlik, hukmronlik qilish;

2) ashyoga boshqa kishilarning har qanday da'vosi va haq-huquqini istisno qiladigan maxsus huquqning mavjudIigi;

3) qonunda ko'rsatilganlaridan tashqari hollarda ashyoga bo'lgan to'liq, cheklanmagan, mutlaq huquq;

4) xo'jayinlikning, hulunronlikning sharoitga yengilmoslanishi;

5) ashyoga qonuniy haqdorligi;

Shu 5 ta huquqga asoslanib Kvint