Oral Maxillofacial Malignant Tumor

---

• Sog`liqni saqlashning zamonaviy rivojl
anish bosqichida o’sma oldi kasalliklari 
bor bemorlarni sog`lomlashtirish va s
aratonni erta aniqlashni xal qilishning 
eng samarador usullaridan bu yoppasi
ga skrining uslublari va shakllarini ishl
ab chiqish xamda amaliyotga kiritish 
xisoblanadi. 
MAVZU:O’ZBEKISTONDA SKRI
NING MARKAZILARI FAOLIYA
TI 

---

• Yoppasiga skrining jarayonida bir tom
ondan inson sog`lig`i holatini baxolas
h vazifalari, boshqa tomondan esa xus
usiy masalalar( jinsiy a'zolar holati,
• sut bezi, ko’krak qafasi a'zolari va b.) 
xal qilinadi. Oxirgi aytib o’tilganlar um
umiy tekshirishni sezilarli darajada to
`ldiradi. 

---

• Skrining faoliyatining as
osiy prinsipi - bu tekshiri
ladigan shaxslar doirasini
ng qadamba-qadam toray
ishi diagnostik jarayon c
huqurlashishidir. 

---

• Qirq besh yil oldin JSSTsaratonni aniqlash
da skriningni yuqori samarador qurol deb ta
n oldi. Skrining aniqlab bo`lmaydigan kasalli
kni, nuqsonlarni test, tekshiruv yoki muolaj
alar orqali ko`p vaqt talab qilmasdan taxmi
niy aniqlovchi metod sifatida ta'kidlandi. B
emolarni bunaqa saralashda sog’lom bo`lishi 
mumkin bo`lgan va kasal bo`lishi mumkin b
o`lganga ajratiladi. Tezkor xususiyatlarga 
ega bo’lgan skrining-test tushunchasi mavju
d. 

---

Skrining metodlarining 
oltita shakllari; 
• Anketa- so’rov 
• Gineko-sitologik 
• Flyuroografik 
• Mammologik 
• Laborator 
• Endoskopik 

---

• Birinchi bosqichda eng oddiy va universal uslublard
an biri bo`lib anketa- so`rov uslubi xisoblanadi. M
axsus ishlab chiqilgan anketa asosida axoli o’rtasi
da ichki va tashqi a'zolar tomonidan shikoyatlar yo
ki turli xil ob'ektiv metodlar bilan aniqlanadigan pa
tologik o`zgarishlar borligi, onkologik kasalliklarga 
shubxa mavjudligi o`rganiladi. Anketa savollariga b
emorning o`zi javob beradi. Anketa-so`rov metodi 
asosiy qiyinchiligi bu ko`p sonli bemorlar natijalari
ni taxlil qilish va bo`lishi mumkin bo`lgan tashxisni 
tez olishdir. O`z vaqtida anketa so`rovi xaqida xul
osa qilmaslik ma'lumotlarga ishonchni yo’qotadi. 

---

• Ma'lumki turli xil kasallik xolatlarida xar bir kasall
ik o`z ob'ektiv va sub'ektiv simptomlariga ega. Ma
'lum bir simptomlar kasallik boshlang`ich davrida 
boshqalari esa jarayon rivojlanishi bilan paydo bo’l
adi. Inson miyasi xar doim xam xolatlarni to`g`ri 
baxolay olmaydi. Yordamga maxsus programmalar 
bilan jixozlangan komp'yuter keladi. Ya.G. Rayxma
n maxsus anketaga joylashtirilgan savollar asosida 
noyob komp'yuter test algoritmini ishlab chiqqan. 
Bemor komp'yuter oldida o`tirib bevosita anketa s
avollariga javob berib u yoki bu patologiya to’g’risi
da birdaniga xulosaga ega bo’ladi (ekspress diagno
stika) va tashxisni aniqlashtirish uchun tavsiyalarn
i oladi. Komp'yuter testi asosida ekspress diagnos
tika programmasi to`g`ri tashxis uchun yo’nalish k
o’rsatadi.

---

• Zamonaviy xayot tarzida inson shifokor qabulida b
o`lish uchun yetarlicha vaqti bo`lmaydi, faqatgina 
chidab bo`lmas xolatda, ya'ni xar kungi ishni amal
ga oshirib bo`lmaydigan vaziyatdagina tibbiy yord
am uchun murojaat qiladi. Bunda saratonning kech 
tashxislanishi tez-tez uchrab turadi. Komp'yuter t
estini qo`llash bilan ekspress diagnostika ushbu ka
mchiliklarni bartaraf etadi. Metodning oddiyligi, a
rzonligi, xammabopligi birinchi bosqichdagi sarato
n oldi kasalliklari yoki saraton bo`lish extimolligi b
o`lgan shaxslarni yoppasiga skrining qilish bilan mu
ammoni xal qilishga imkon beradi, tashxisni aniqlas
htirish ikkinchi bosqich (shifokor bosqichi)da yash
ash joyi bo`yicha tegishli poliklinikada amalga oshi
riladi 

---

• Davriy ginekoldogik ko’zdan kechirishlar va sitologi
k tekshirish uchun surtma olish, ko’krak qafasi a'z
olari flyurografik tekshiruvi, mammagrafiya va sut 
bezini mustaqil ko’zdan kechirish anketa-so’rov me
todining natijalarini to`ldiradi. 
• Xozirgi kunda ikkilamchi saraton profilaktikasi fa
qat bachadon bo’yni saratoni uchun samaradorligini 
ko’rsatadi. Boshqa saraton shakllarida natijalar
• unchalik ishonchli emas. Oxirgi o`n yilliklarda ayri
m a'zolar saratoni uchun o’sma markerlari qo`llana 
boshlandi. Bu inson qoni yoki boshqa substansiyada 
aniqlanuvchi biologik moddalar bo`lib saraton mavj
udligini ko’rsatadi.

---

• Markerlar yetarlicha spetsifik emas, lekin taxmini
y diagnozni aniqlashga yordam beradi. Ayniqsa urol
ogik amaliyotda prostata bezi xolatini nazorat qilis
h uchun keng qo’llaniladi.
• "Ikkilamchi profilaktika" sistema osti tizimining f
aoliyati oxirgi natijasi bir tomondan saraton paydo 
bo`lishini oldini olib, saraton oldi xolatlarini aniqla
sh va davolash bo’lsa, boshqa tomondan kasallikni i
shonchli davolash sifatida erta aniqlashni yaxshi y
o`lga qo`yish xisoblanadi. Ikkilamchi saraton profi
laktikasi boshqacha tipdagi sistema xisoblanadi. S
aratondan o’lim soni sistema yaratuvchi omili hisob
lanadi. 

---

• Ikkilamchi saraton profilaktikasi saratonni erta aniqlash va 
o’sma oldi kasalliklari bor shaxslarni sog`lomlashtirish muam
mosini bartaraf etishi kerak. O’sma oldi kasalliklari bor shax
slarni sog`lomlashtirish odatda "birlamchi profilaktika"ning 
elementi hisoblanadi. Bu saraton “kompleks profilaktikasi pr
ogrammasida" sistema osti tizimiga bo`linishi shartli hisobla
nadi. 
• Hozirda skrining saraton profilaktikasida boshqa maqsadda 
qo’llanishi muhim ahamiyatga ega. O`tgan yillar mobaynida sk
rining qo`llashni paydo bo`lishi (1962) ko`p rivojlanish yo’lid
an o`tdi va shakllandi (o’pka saratonini aniqlash uchun rentge
noflyurografiya, servikal kanal surtmasi tekshiruvi, mammag
rafiya va sut bezi mustaqil tekshiruvi). Skrining bu shakllari 
sog`liqqa hech qanaqa shikoyati bo’lmagan odamlarda alohida 
a'zolar patologiyasini aniqlashga qaratilgan.

---

• Xususiy skrining shakllarini qo`llash, xususiyatlariga bog’liq 
holda bir qator chegaranishlarga ega. Ko’krak qafasi a'zolari 
rentgenoflyurografiyasi organizmga yetarlicha nur yuklamasi
ga ega emas va imkoniyatlari ham yetarlicha emas. Uni bittad
an qo`llash katta iqtisodiy mablag’ni talab qiladi. O’pka flyur
ografiyasi yuqori xavfga ega guruhlar (chekuvchilar,chang bil
an bog’liq kasblar) uchun maqsadga muvofiqdir. Kam dozali r
aqamli flyurografiya rivojlanishi bilan bu metod prinsipial o`
zgardi. Bu noyob metodika nafaqat bemor nurlanish dozasini 
4 martaga kamaytirishga balki kompyuter monitorida sifatli 
tasvir olishga, hamda lazer printer orqali qog’ozga tushirishg
a shuningdek magnitoplastik qurilmalarning xotirasida saqlas
h va uzoq yillar saqlab yurish imkonini beradi. 

---

• Mammagrafiya o`zining yoshga bog’liq cheklanishlariga ega 
chunki, 45-50 yoshgacha qo`llash sut bezi saratoni xavfini o
shiradi. Shuning uchun sut bezlarini
• mustaqil tekshirishga ahamiyat beriladi. 
• Gastroflyurografiya qo`llash uchun keng klinik ko`rsatmalar
ga ega bo`lish kerak. Sog`liq tomondan turli xil shikoyatlarg
a insonlarning sezilarli qismi skrining ushbu metodlari kerak 
bo`lmadi. Ular har kungi mexnat bilan ishlab chiqarish va uyd
a shug`ullanib vaqt yetishmasligi hisobiga tibbiy yordamga m
urojaat qilishmaydi. Ular orasida saraton allaqachon rivojlan
gan bo`lishi mumkin. Bunday bemor chidab bo`lmas holatlar 
yuzaga kelganda, o’sma jarayoni tarqalib uni samarali davolas
hning iloji bo`lmaydigan holatda yordam olish uchun murojaa
t qilishadi. 

---

• Zamonaviy diagnostika metodlari alohida individla
rda saratonning yetarlicha erta bosqichda aniqlash
ga imkon beradi. Muammo bunday emas. Muammo s
araton yoppasiga tarqalgan sharoitda saraton payd
o bo`lishidan diagnoz aniqlanishigacha bo`lgan yo`
lni qisqartirish va aholi o’rtasida saraton xavfi fak
torlari va o’sma oldi kasalliklari tarqalishini kamayt
irishdir. An'anaviy tibbiy yordam xizmatlari katta 
aholi kontingentini o`z vaqtida ko’zdan kechirishga 
imkon bermaydi. Shuning uchun bir tomondan yopp
asiga hamma muhtoj bo`lganlar va o`z sog`ligini te
kshirib ko`rishni istaganlarni, boshqa tomondan on
kologik kasalliklarga nisbatan yetarlicha axborotga 
ega uslublar kerak. 

---

Thank you for 
attention.