O'quvchilarni maktab dasturini o’zlashtirishdagi qiyinchiliklarning sabablari va ularni bartaraf etish bo'yicha psixologik tavsiyalari

Guruhlar	Psixologik sabablari.
Umumiy tavsiyalar
1.	Bolaning o’qishi yaxshi emas,uzoq vaqt davomida asosiy fanlardan dasturni o'zlashtirishi qiyin kechadi. O'qituvchi vaziyat o'zgarishi mumkinligini taxminqiladi. Bunday bola o'z vazifasini bajarmaydi yoki ularni odatiy holdan ko'ra yomonroq bajaradi. Darsda baholarga qiziqmaydi va sinfda nima sodir bo'lishiga befarq emas, eng kichik sabab bilan chalg'itadi, darslarni o'tkazishga to'sqinlik qiladi, o’z o’rnida jim o’tirolmaydi, beqaror. O'qituvchining savollariga javob bera olmaydi yoki umuman jim. Doskada o’zini yo'qotadi, ishonchsiz javob beradi. Shu bilan birga, oddiy yozma ishlar odatda yaxshi bajaradi..	1) ta'lim motivatsiyasi buzilishi; 2) bolaning "o'yin turi" bo'yicha rivojlanishi»; 3) xavotirlanishnig yuqoriligi; 4) "surunkali qobiliyatsizlik" turiga qarab rivojlanish»; 5) o'qituvchi bilan munosabati buzilgan; 6) tibbiy – pedagogik komissiya xulosasi bo'yicha aqliy va nutqiy rivojlanishdan orqada qolishi).	- O'quv faoliyatida ijobiy his-tuyg'ularning ustunligini saqlab qolish. - Bolani ta'limiy qadriyatlarga yo'naltirish, uni o'zi uchun muhim bo'lgan shaxsning qiziqish doirasiga jalb qilish orqali. - Do'stona munosabatlarni saqlab qolish. - Muvaffaqiyat doirasini topish va ta'minlash. -O'yin shakllari, repetitorlik. - Bolaning tashqi dunyo bilan aloqalarini boyitish orqali kognitiv faollikni rag'batlantirish. - Muayyan tuzatush usullarini tanlash uchun mutaxassis bilan maslahatlashish majburiydir.
2.	Bola kuchli irodali xususiyatlarga ega emas, bilim manfaatlarining past darajasi (o'qituvchining ta'rifiga ko'ra – u dangasa). Ushbu guruh o'qituvchiga ko'ra, o'z qobiliyatidan pastroq bo'lgan bolalarni o'z ichiga oladi. Bunday bolalar hamma narsaga befarq, darsda zerikishadi, juda kamdan-kam hollarda ishga kirishadi. Halturit, turli bahonalar ostida harakat qilishni istamaydi (vaqt yo'q, unutganman, qilolmayman va hokazo. Darsda charchagan ko'rinish, uyquchanlik va dars oxirida, aksincha, qo'zg'aluvchanlik kuchayadi. U hamma narsani juda sekin bajaradi, go'yo istamay.	energiyani kamaytirish (psixo-nevrologning xulosasi talab qilinadi); faoliyat tezligining umumiy sekinlashuvi.	- Agar bola sinf o’quvchilari tomondan qabul qilinmagan bo'lsa, bolalarga yoqmaslik sabablarini tushunib, muammolarini tushunishga harakat qiling. - osonlashtirilgan ta'lim (dam olish, uyda yoki darsdan keyin topshiriqni tugatish, vazifalar hajmini kamaytirish imkonini beradi) - Amalga oshirilgan ishlar miqdori uchun emas, balki sifat uchun birinchi navbatda baholang.
3.	Ushbu guruhga yuqori ta'lim faoliyati ko'rsatadigan, ammo samarasiz o'rganadigan bolalar kiradi. Bunday bola doimo shoshqaloqlik bilan javob beradi, o'ylamasdan, yaxshi ish qilishga harakat qiladi, lekin u biror narsani unutadi yoki o'qituvchining so'ragan narsasini qilmaydi. Notebookda noto'g'ri yozuvlar, stol va portfeldagi tartibsizlik. Bolaning e'tiborsizligi bor, har doim biror narsa haqida orzu qiladi, e'tiborga olinmaydi, uyda soat davomida darslarni olib boradi. Ba'zan u uyda o'rgatgan bo'lsa-da, javob bera olmaydi	faoliyatni tashkil etishning shakllanmaganligi; "faoliyatdan voz kechish" turiga qarab ishlab chiqish»; yuqori energiya.	- O'z-o'zini nazorat qilish ko'nikmalarini shakllantirish. - Rejalashtirish ko'nikmalarini rivojlantirish. - Do'stona munosabatlarni saqlab qolish (muvaffaqiyat doirasini topish va ta'minlash, baholash rejimini saqlab qolish, muvaffaqiyatsizlik sohasining ahamiyatini kamaytirish). - O'z-o'zini nazorat qilish va o'z harakatlarini rejalashtirish qobiliyatini tashkil etish bo'yicha choralar ko'rish(o'qituvchining ko'rsatmalariga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish, ijro etuvchanlikni nazorat qilish).
4.	Ushbu guruhga maktabda xatti-harakatlarning umumiy qoidalarini bajarishga qodir bo'lmagan yoki istamagan bolalar kiradi. O'qituvchilarning shikoyatlari ta'lim sohasi bilan birga, balki faoliyatni tashkil qilish bilan ham bog'liq. Bolada o'zboshimchalik bilan faoliyat ko'rsatigi (o'qituvchining ta'rifi bo'yicha - nazorat qilish, boshqarish qiyin). Bunday bola tanbehlarga e’tbor qilmaydi , hissiy jihatdan beqaror, darslarni o'tkazishga to'sqinlik qiladi. U juda mobil, notinch, noqulay, suhbatdosh, lekin o'qish yaxshi.	"salbiy namoyish" turidagi rivojlanish»; (psixonevrologning xulosasi talab qilinadi)	- Bolaning ota-onasi bilan yaqin aloqada bo'lish. U bilan hamkorlik qilmasdan, tuzatish samarasiz bo'ladi. - O'z-o'zini nazorat qilishni tashkil etish va ularning harakatlarini rejalashtirish qobiliyatini rivojlantirish bo'yicha chora-tadbirlar(bolaning energiyasini ijtimoiy jihatdan maqbul yo'nalishga yo'naltirish, ijro etilishni nazorat qilish. - Tinch munosabatlar uslubi. - Ota-onalarga mutaxassislardan maslahat berish (endokrinolog, psixiatr).Bunday maslahatlarni qabul qilishda stereotiplarni hisobga olgan holda, iloji boricha nozik qilish kerak.
5.	Bolaning rivojlanishi "surunkali omadsizlik"turiga to'g'ri keladi.Ushbu turdagi o'quvchilarning asosiy xususiyati xato qilish, noto'g'ri ish qilishdan doimiy qo'rquvda bo’lishadi. Ular hal qiluvchi, passiv, juda og'riqli bo'lib, qat'iy so'zlar va salbiy belgilarni boshdan kechiradilar, bu esa o'quv faoliyatini yanada tartibga soladi va shuning uchun muvaffaqiyatsizliklar surunkali bo'lib qoladi. Bunday bola doskaga juda ham o’zini yo’qotibqo’yadi, hatto jim turadi. Hatto vazifani o'rgangan bo'lsa ham, javob bera olmaydi. Muvaffaqiyatsizlikdan so’ng uzoq vaqt davomida ishga kirisha olmaydi. Nazorat ishlarini yomon bajaradi	shaxsiy xavotirlanish; kuchaytiradigan omillar: a) o'qituvchi bilan munosabatlarni buzish; b) katta yoshlilarning umidlari so’nishi; C) maktab o'quv dasturini o’zlashtirishda asosiy qiyinchiliklar (qisqa muddatli xotira, zaif eshitish yoki ko'rish, logopatik buzilishlar, qo'llarning motorli ko'nikmalarining zaif rivojlanishi)	(Yuqoridagi tavsiyalarga rioya qiling) nutq terapevtlari va psixolog bilan maslahatlashish majburiydir.
6	Ushbu turdagi asosiy xususiyat hayolga moyilligidir. Ko'pincha dars davomida, ayniqsa omadsiz vaziyatlardan so'ng, "osmonlarga uchadi"xayolga beriladi. Ular o'qituvchining e'tiborini qozonishga harakat qilishadi. Misol uchun, ular "kattalar mavzularida" suhbatlar o'tkazadilar, savollar uchun savollar berishadi, sinf ishida ishtirok etish o'rniga darsda, biror narsa rasmini chizib o’tirishadi va hokazo. Bunday bolalar maktabda muvaffaqiyatning beqarorligi, xayolparastlik, diqqatni jalb qilish, dangasalik, yolg'onchilik bilan ajralib turadi.	Asosiy narsa- xavotirlanish bilan birga, e'tibor qozinish uchun ehtiyoj. Bundan tashqari, ta'lim motivatsiyasi yo'qolishi (muvaffaqiyatsiz-lik sababi).	- Bolaga muvaffaqiyatli bo'lish sohasini izlashda yordam berish, u erda kattalar tomonidan e'tirof etilishi va tan olinishi mumkin (raqs, moda sportlari, mavhum rasm) - Tasavvurni haqiqiy faoliyat uchun sarflash (erkin mavzular bo'yicha kompozitsiyalar, ijodiy studiyalar ishida ishtirok etish) - o'qish uchun yordam (darsda muvaffaqiyat-faoliyatni rag'batlantirish, qo'shimcha materiallarni o'rganish)
7.	Bolaning "o'yin turi"bo'yicha rivojlanishi. Dastlabki kunlardan boshlab o'qishga mas'uliyatsiz munosabat mavjud: o'qituvchining topshiriqlarini bajarish istagi yo'qligi, shafqatsizlik, nazoratsizlik. Shu bilan birga, intellektual darajada tavsiya etilgan muammolarni hal qilishga tayyor bo'lishi mumkin, ya'ni intellektual darajada tengdoshlari ortda qolmaydi. U beparvo xatti-harakatlar va maktab talablariga bo'ysunmaslik tufayli doimiy e'tiborni talab qiladi, uning xatolarini (o'z-o'zini hurmat qilish) sezmaydi, kattalar maslahatiga quloq solmaydi), ogohlantirishlarga befarq emas, mavzularga vaqt topa olmaydi.	Asosiy narsa-o'quvchining rolini bajarishga tayyor emasligiga olib keladigan xatti-harakatni tartibga solishda o'zboshimchalik Qo'shimcha-aqliy rivojlanishning kechikishi.	-Bunday bolani zo'ravonlik bilan bartaraf etishga urinish, jazolash bilan hech qanday muvaffaqiyatga erishib bo’lmaydi - Yagona vosita – bolaning sinfda sodir bo'layotgan narsalarga bevosita qiziqishini saqlab qolishning barcha usullari (guruhning ish shakllari, ko'rinishi, tushuntirishda ko'proq hissiylik) - Kognitiv sohani rivojlantirish uchun individual darslar.
8.	Bolaning rivojlanishi "salbiy namoyishkor" turiga to'g'ri keladi. Bunday bolalarning asosiy xususiyati, agar bunday bolaning ajoyib qobiliyatlari bo'lmasa, uning namoyon bo'lishi e'tiborni jalb qilishning ishonchli vositasi bo'lib xizmat qiladigan xatti-harakatlar qoidalarini ongli ravishda buzgan holda amalga oshiriladi. Odatda bunday bolalar nazorat qilinmaydi (ular yaxshi yoki yomon tarzda tushunmaydilar, maktab me'yorlarini ongli ravishda buzadilar (hamma narsa yaxshi ishlaydi). U o'rganishi mumkin, lekin yomonlikda tasdiqlash uchun ishlatiladi.	E'tiborga muhtoj bo'lmagan ehtiyoj, o'tkir namoyishkorlik bilan birlashtirilgan.	- Bolaga e'tibor berish. Bola uchun haqiqiy jazo faqat e'tibordan mahrum qilishdir. - Shuning uchun, e’tiborda tutib, barcha kuzatishlar kamytirish kerak. Va eng muhimi, reaktsiyalarning hissiyligini kamaytirish. - Namoyishkorlikni amalga oshirish sohasini topish. - Teatr studiyalarida bunday bolalar shug’ullanish uchun eng yaxshi sohadir. -Esda tutingki, birinchi marta ijtimoiy jihatdan maqbul yo'llarga e'tibor qaratishning odatiy va ijtimoiy usulini o'zgartirish negativizm portlashlari bilan birga bo'ladi. Ayni paytda siz ayniqsa sabr-toqatli bo'lishingiz kerak.

Prezident bog‘cha tarbiyalanuvchilariga sovg‘alar berdi (foto) Yunusobod tumani Bog‘ishamol mahallasida joylashgan 74-maktabgacha ta’lim muassasasi joriy yilda rekonstruksiya qilinib, zamonaviy ta’mirlandi. Mashg‘ulot xonalari bolalar tarbiyasi uchun zarur, bejirim va qiziqarli inventarlar bilan jihozlandi. Oshxona va sport zali yangidan qurildi.
Bugungi kunda muassasada 375 ta bola ta’lim-tarbiya olmoqda.
Prezidentimiz bog‘chada bolalarga yaratilgan sharoitlar bilan tanishdi, xodimlar bilan muloqot qildi, deb xabar bermoqda davlat rahbarining matbuot xizmati.
"Biz uchun birinchi o‘rinda bolalarimizning ma’naviyati, bilimi, sog‘ligi. Shuning uchun davlat tomonidan maktabgacha ta’limga katta e’tibor berilyapti va bu hali boshlanishi. Sizlarning vazifangiz bolalarning ko‘zidagi nurni ilg‘ab olish, ularga yaxshi tarbiya berish", - dedi Shavkat Mirziyoyev.
Shu yerda Toshkent shahridagi maktabgacha ta’lim muassasalarining holati va ularni rivojlantirishga oid loyihalar namoyish etildi. Davlatimiz rahbari bu boradagi takliflarni ma’qullab, xususiy sherikchilik asosida yangi bog‘chalar qurish, bolalarni qamrab olishni kengaytirish va kelgusida yuz foizga yetkazish zarurligini ta’kidladi.
Shu yerda Janubiy Koreyaning Puchon universiteti rahbarlari bilan videokonferensiya orqali muloqot qilindi.
Prezidentimiz bog‘cha tarbiyalanuvchilariga sovg‘alar berdi.