O‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirish va psixologik-pedagogik

2-mashq: “Uzr so‘rash va kechirimli bo‘lish”.
Kechirim so‘rashga olib keladigan narsa: barchamiz xato qilamiz yoki va’damizni bajarishni unutamiz. Hech kim mukammal emas va ba’zida bizning hissiyotlarimiz aslimizni namoyish etadi. Uzr so‘rash o‘z harakatlaringiz uchun javobgarlikni olishning muhim bosqichidir. Qanday qilib va qachon kechirim so‘rashni o‘rganish, ish joyida, universitetda va ijtimoiy munosabatlarda boshqalar bilan til topishishga yordam beradi. Ehtimol siz bir yoki bir necha marta uzr so‘rashga majbur bo‘lgandirsiz. Kechirim har xil ko‘rinishda, katta va kichik bo‘ladi. Do‘konda kim bilandir to‘qnashib ketgach, ulardan "kechirasiz" yoki "uzr" deb qisqa kechirim so‘rashingiz mumkin. Biror kishinini jiddiy o‘ksitib qo‘ygan holda, sizdan ko‘proq uzr so‘rashingiz talab etilishi mumkin. "Uzr" degan so‘zni aytish bu bir-birimizga aytishimiz kerak bo‘lgan eng mushkul so‘zlardan biridir. Kechirim qanday aytilganiga qarab, sizning so‘zlaringiz rahmli, shafqatsiz, soxta yoki asabga tegadigan bo‘lib eshitilishi mumkin. Kechirim so‘rashda, sizning ovozingiz va tana tili juda muhimdir. Boshqa tomondan, kechirimlilik bo‘lish zarur: Boshqalar ham xato qilishlarini tushunishimiz va shuning uchun boshqalarning uzrini qabul qilishimiz muhim. Hayot davomida siz boshqalardan sizni kechirishingizni so‘rayapsiz va shu kabi sizdan ham boshqalar kechirim so‘raydilar. Hatto kimdir kechirim so‘rasa ham, jahlni tiymaslik hayotda sizga yordam bermaydi. Buning o‘rniga, bu e’tiboringizni xafagarchilik va g‘azabga qaratadi. Kechirish va yashashni davom etish siz uchun eng yaxshi yo‘ldir. Bu odamlarning sizni qayta-qayta xafa qilishlariga yo‘l qo‘yishingizni yoki ularning yomon xatti-harakatlarini ma’qullashingizni anglatmaydi. Buning o‘rniga, bu sizning g‘azabdan qutulish uchun ongli ravishda qaror qilganingizni anglatib, shu bilan birga kimdir sizni xafa qilganini e’tiborsiz qoldirayotganingizni anglatmaydi.
•Og‘zaki va norverbal muloqot orqali kechirim so‘rashning samarali usullarini o‘rganish maqsadida o‘quvchilarni 2-3 o‘quvchilardan iborat kichik guruhlarga jalb qiling va verbal va noverbal muloqot qilishda o‘zlarini qanday his qilishlarini so‘rang.