|
Kurs ishining ob’ekti: Mavzuga oid ma’lumotlar,faktlar va ularning tasviriy san’atdagi ahamiyatli jihatlari.
Kurs ishining maqsadi: Ushbu mavzu bo’yicha chuqur izlanish olib borish, o’rganish va tadqiq etish.
Kurs ishining predmeti: Ish chizmalri va ularga qo’yiladigan talablarning, o'qitish metodlarilarning amaliy ahamiyatining mazmuni.
Kurs ishining vazifalari:
-.Chizmalarni o‘qish va chizma qog‘ozi. Chiziq turlarini talablarini o’rganish;
-Chizma shrift va boshqa ish chizmalariga qo’yiladigan talablarni bilish;
-Detallarning ish chizmalari haqida ma’lumot to’plash;
-Detallarning eskizlarini bajarish haqida ma’lumot to’plash va o’rganib tadqiq etishdan iborat.
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish, asosiy qism (4 ta paragraph), xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
1. O'quvchilarni chizma standartlari bilan tanishtirish
Chizma standartlari bilan lanishtirishda o‘quvchilarga standartlashlirish tarixi, rivojlanishi va turmushda qollanilishiga aloqador qiziqarli va ishonchli misollar keltirilib o‘tilishi kerak. Materialni bayon qilishni ≪standart≫ so ‘zining ma’nosi - norma, namuna so‘zlarin! Tushuntirishdan boshlanadi. Standartlashtirish — bir xil vazifani bajarish uchun mo‘ljallangan har xil mahsulotlami kam sonli namunalar ko‘rinishiga keltirish demak. Standartlashtirish prinsiplari mahsulot namunalari va uning qismlari qaerda ishlatilishidan q at'iy nazar bir xii xossalarga ega bo‘lib, o ‘zaro almashtirilishiga imkon berishini talab qiladi. Aks holda buyumlaming ishdan chiqqan qismiarini afmashtirish, ta'mirlash mumkin boMmay qolar edi. Oldingi. eskirgan mahsulotlar o'miga yangidan tak lif qiunadigan va loyihalanadigan mahsulotlami hayotga yo’lanma olishi uchun maxsus hujjatlar - standartlar ishlab chiqilgan. Standartlarda mahsuiotga qo‘yiladigan barcha talablar bayon qiiinadi. Sanoat va xalq xo‘jaligi turli sohalarining mahsulotlari, o ‘lchov birliklari, atama va belgilashlar, ishlab chiqarish jarayonlari, sinov va o'lchov metodlari kabilar standartlashtirish obyektlari hisoblanadi. Standart hamma uchun majburiy bo'lib, unga qattiq amal qilinishi shart. Shuning uchun ham u qonun kuchiga ega hujjat sifatida chiqariladi. Masalan: KHYT (konstruktorlik hujjatlarining yagona tizimi)ning asosiy vazifasi konstruktorlik hujjatlari (chizmalar)ni taxt qilish. Muomalaga kiritishning yagona qoidalarini belgilashdan iborat. Standartlar bo‘yicha tayyorlangan dastlabki mashinasozlik detallan boit va gaykalar boMgan.
VIII asrdayoq mayda hunarmandchilik o 'm ig a zavod ishlab chiqarishi keng kirib ketishi bilan boit va gaykalami har bir zavod ixtiyoriy shakl va o ‘lchamiarda tayyorlashi oqibatida bir mashinaning boit hamda gaykalari ikkinchisiga to‘g‘ri kelmay boshladi. Shuning uchun ham keng tarqalgan bir xil detallar (boit, gayka, shponkalar) uchun o’lchami, shakli va materialini bir xil qilib tayyorlashga o ‘zaro kelishilgan, y a ’ni standartiashtirilgan. Shundan keyin o‘qituvchi o ‘quvchilarga KHYT tomonidan
chizmalami bajarish uchun har xil chiziqlar belgilanganini va ulaming turiari hamda qoMIanilishi sohalarini tushuntirishi mumkin. KHYT konstruktorlik hujjatlari (KH)ni tayyorlashga tegishli keng ko’lamdagi masalalami o‘z ichiga oladi. U 0 dan 9 gacha boMgan (nuqtadan keyingi birinchi raqam) 10 ta klassifikatsion guruhga bo‘linadi. Nolinchi guruh - DST 2.001-93 va keyingilari umumiy qoidalami belgilaydi.
DST 2.001-93 davlatlararo standart hisoblanadi. U 12 ta MDH davlatlarining standartlashtirish, metrologiya va sertifikatsiya bo‘yicha Davlatlararo Kengashi tomonidan qabul qilingan va O'zbekiston Respublikasida ham bevosita Davlat standarti sifatida amalga kiritilgan. U KHYT standartlarining asosiy vazifasi KH bajarish, taxt qilish va muomalaga kiritishning yagona, qulay qoidalarini belgilaydi. Ushbu DST tomonidan konstruktorlik hujjatlari mahsulotga aloqador barcha normativ - huquqiy talablarga javob berishi zarur.
Birinchi g u ru h - DST 2.101.68.... -utnumiy qoidalar;
ikkinchi guruh - DST 2.201-80.... - KH va mahsulotlaming belgilanishi;
uchinchi g u ru h -D S T 2.301-68....-chizmalami bajarishning umumiyqoidalari;
to ‘rtinchi guruh - DST 2.401.... - mahsulotlar chizmalarini bajarish qoidalari;
beshinchi guruh - DST 2.501-88.... - KHni hisobga olish va foydalanish;
oltinchi guruh - DST 2.601-68.... - ekspluatatsion va ta’mirlash hujjatlari;
yettinchi guruh - DST 2.701-84.... -sxemalami bajarish qoidalari;
sakkizinchi guruh - DST 2.801-74.... - loyihalashning maket metodi;
DST 2.850-75.... - t o g ‘ grafikasi hujjatlari;
to ‘qqizinchi guruh - boshqa standartlar.
Chizmachilik kursida asosan uchinchi guruh standartlari, birinchi. to ‘rtinchi va yettinchi guruhlardan ayrim standartlar tanlab o ‘rganiladi. Kishilaming mehnat faoliyati'obyektlarini standartlashtirishga b o igan intilishlari qadim zamonlardan boshlangan. Qadimgi Misrda o 'q yoy va o ‘qlar standartlashtirilgan, standart oMchamdagi toshlardan piramidalar bunyod qilingan.
O‘tkazilgan arxeologik tadqiqotlar, qadimiy qo‘lyozmalar 0 ‘zbekiston hududida bundan 2000-2500 yil ilgari ham. standartlashtirish yuksak darajada bo‘lganligidan daloiat beradi. Eramizgacha b o ig a n birinchi ming yillik boshida, ayniqsa m ill.aw . VII-VI asrlarda hozirgi 0 ‘zbekiston hududida shahar qurilishi va me ’inorchilik yuksak darajada rivojlangan. Mamlakatimiz hududidagi ilk davlatchilik shakli - qadimiy Xorazm davlatining shakllanishini ham tadqiqotchilar shu davrga bogiaydilar. Abu Rayhon Beruniyning ma’lumot berishicha, Aleksandr Makedonskiyning 0 ‘rta Osiyoga yurishi davrida (mill.aw. IV asr) Qadimiy Xorazmda markazlashgan davlat shakllanib u o‘zining davlat tili va yil hisobiga ega boigan. Aleksandr
Makedonskiy qo‘shinlari 0 ‘rta Osiyoda paydo boigan davrda, Qadimiy Xorazmda mahalliy kalendar (taqvim)ga asosan X asr hukm surayotgan edi (Beruniy. ≪Qadimiy xalqlaryodgorliklari≫).
Eski Termiz, Qadimiy So ‘g ‘d va Xorazmning ≪ o iik ≫ vohalaridagi qal'alarda o‘tkazilgan arxeologik qazilmalar ko'satishicha, eramizdan avvalgi IV asrdan boshlab shaharlar aniq to‘g‘ri to‘rtburchak ko‘rinishida bo‘lib, o ‘zining mudofaa devorlariga, uy-joylaming va ko‘chalaming tartibli rejalashtirilishiga ega bo’lgan. Ushbu davrdagi qurilish texnikasiham yetarlicha rivojlangan. Devorlar 40x40x10 sm. o'lchamdagi yirik loy g'ishtlardan ko‘tarilgan. O'zbekiston hududida standartlashtirishning rivojlanishi dastlab qurilish, irrigatsiya inshootlarini barpo qilishda yaqqol ko'zga tashlansa. keyinchalik u xalq hunarmandchiligi sohalari va qurol-aslaha tayyorlashga ham kirib borgan, masalan, milliy do4ppilar, cholg'u asboblari, gilamchilik, o ‘q-yoy va shunga o‘xshash ko‘plab mahsulotlar hunarmandlar tomonidan qat’iy belgilab tayyorlangan qoliplar va olchamlar asosida tayyorlangan. Lekin bu standartlashtirish nisbatan shartli bo‘lib, kishilaming turmush tarzi hamda ijtimoiy-iqtisodiy aloqalariga bog‘liq holda har bir hududda o ‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lgan va o'zgarib turgan. 1798-yiIda fabrikant Uitni AQSh Kongress! yig'ilishiga 10 ta miltiqni olib kelib, ularni qismlarga ajratib aralashtirib tashiaydi va ulami qaytadan yig'ib sifatini tekshirib ko‘rishni taklif qiladi. Ushbu sana standartlashtirishning eng zarur qismi bo‘!gan o ‘zaro almashuvchanlikka asos solingan kun hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
