O’quv yilida umumiy o’rta ta’lim maktablarining

2.
 
«Globallashuv» va «Demografik siyosat» atamalarining mazmun-mohiyatini 
tushuntiring. 
Javob:
Globalal shahar 
-
aholi soni bir necha million kishiga teng bo‘lib, yirik 
transmilliy korporatsiyalar va xalqaro tashkilotlar qarorgohlari, dunyodagi eng yirik 
port, sanoat korxonalari, bank, moliyaviy jamg‘arma va birjalar joylashgan shahar. 
Global shaharlar qatoriga, eng avvalo, Nyu-York, London, Tokio, Shanxay, 

---

15 
Gonkong, Parij, Dubay, Singapur kabi savdo-moliyaviy va transport salohiyati o‘ta 
katta shaharlar kiritiladi.
Demografik siyosat
- davlat tomonidan demografik vaziyatni o‘zgartirish maqsadida 
amalga oshiriladigan maxsus moddiy, ma’muriy va targ‘ibot choralari tizimi. 
Demografik siyosat, asosan, ikki xil: mamlakat aholisi tabiiy o‘sishini kamaytirishga 
qaratilgan yoki uni ko‘tarish maqsadini ko‘zlaydigan bo‘ladi.
 
3.
 
Dunyoning siyosiy xaritasidan Kaspiy dengizini ko‘rsating. Uning sohilida 
qaysi poytaxt shahar joylashgan? Uning geografik koordinatalarini aniqlang.
Javob: 
Kaspiy dengizi sohilida Ozarbayjon davlatining poytaxti Boku shahri 
joylashgan bo’lib uning geografik koordinatalari
: 
40°22' shimoliy kenglik, 49°53' 
sharqiy uzoqlik. 
 
12-BILET 
1.
 
Insoniyatning global muammolari haqida umumiy tushuncha. Tinchlik va 
xavfsizlikni saqlash muammosi
. 
Javob: 
Dunyoning turli mintaqalarida urush va harbiy to‘qnashuvlar sodir 
bo‘lmoqda. Harbiy harakatlar va fuqarolik urushlari tufayli ayrim davlatlar gumanitar 
falokat vaziyatiga kelib qoldi. Bunga Suriya, Iroq, Liviya, Somali, Afg‘oniston, 
Janubiy Sudan va boshqa davlatlarni misol tariqasida keltirilishi mumkin. 
Sanoat va 
fan-texnika inqilobi davrida insoniyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi tubdan 
o‘zgarib ketdi. Bu o‘zgarishlar natijasida bir qator dolzarb ahamiyatli, ta’sir doirasi 
jahon hamjamiyatini qamrab olgan, bashariyatning kelajakdagi ijtimoiy taraqqiyotini 
belgilab berayotgan muammolar vujudga keldi. Bu muammolar insoniyatning global 
muam molari deb ataladi hamda ularning yechimini topish yo‘lida barcha dav 
latlarning kuch-qudrati, imkoniyat-harakatlari jamlanishi maqsadga mu vofiq. 
Global 
muammolar qatoriga, odatda, quyidagilar kiritiladi: tinchlikni saqlash va jahon 
xavfsizligini ta’minlash muammosi; ekologik muammo; rivojlanayotgan 
davlatlarning ijtimoiy-iqtisodiy qoloqligi va qashshoqlik muammosi; demografik 
muammo (rivojlanayotgan mamlakatlar aholisining yuqori sur’atlar bilan o‘sishi va 
rivojlangan mamlakatlardagi demografik inqiroz); oziq-ovqat muammosi, energetika 
muammosi, xomashyo resurslari muammosi, Dunyo okeanidan oqilona foydalanish 
muammosi; millatlararo va dinlararo munosabatlar muammosi; qon-yurak, onkologik 
kasalliklar va OITSga qarshi kurashish muammosi. Bundan tashqari, boshqa bir 
guruh muammolar ham ayrim adabiyotlarda global muammolar toifasiga kiritiladi, 
masalan, favqulodda vaziyatlarga qarshi kurashish va oldini olish muammosi, 
koinotni o‘zlashtirish va fazoviy ekologiya muammosi yoki ma’naviy qadriyatlar 
inqirozi muammosi. Global muammolardan tinchlikni saqlash va qurolsizlanish 
muammosi eng universal ahamiyatga ega, chunki bu muammo hal etilmasa, Yer 
yuzida hayot va sivilizatsiyaning kelajagi o‘ta achinarli ahvolga kelishi muqarrar. 

---

16 
@geografiya_test_video_slayd
 
Insoniyat tarixida, ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, jami 14 mingdan ortiq urushlar ro‘y 
bergan va, ming afsuski, harbiy mojaro va ziddiyatlar sayyoramizning turli 
hududlarida hanuzgacha yuz bermoqda. Lekin, global darajada bu muammo jami 70 
milliondan ziyod kishi qurbon bo‘lgan ikkita jahon urush bo‘lib o‘tgan XX asrda 
keskinlashdi. Urushdan keyingi davrda esa kapitalistik va sotsialistik davlatlar, 
ayniqsa, AQSH va Ittifoq o‘rtasidagi o‘tkir qarama-qarshiliklar sharoitida “qurol 
poygasi” keskinlashib ketdi. Hozirgi vaqtda AQSH, Rossiya Federatsiyasi, Buyuk 
Britaniya, Fransiya, Xitoy, Hindiston va Pokiston jahon hamjamiyatining rasman tan 
olingan yadroviy qurolga ega davlatlari hisoblanadi. Shuningdek, rasmiy yadroviy 
maqomga ega bo‘lmagan KXDR ham bu turdagi qurolga ega ekani barchaga ma’lum.