|
З.Фрейд назарияси
Онг даражаси
қувват ҳар бир кишида миқдори- доимий ўлчамга эга. Онгсиз ва иррационал бўлади. У қониқиш, яъни сўнгида бахт, энг асоси инсон ҳаётидаги асосий мақсад тамойилига бўйсунади. Онг даражаси аниқ дамдаги инсоннинг маълумотларини сезги ва кечинмаларидан ташкил топади.Онг мияда сақланувчи маълум кам фоизли ахборотларни қамраб олади. Сўнгра маълумотлар онг олди ёки онгсизлик соҳада юкланади.
Онгсизлик соҳа
Инсон психикасининг энг чуқур ва аҳамиятли қатлами онгсизликдир. Бу онгга қанчалик босим ўтказувчи эмоция ва хотиралар орқали инстинктив қўзғалишларини сақловчи, аммо ушбу англашилмаган материаллар кўпинча инсоннинг кундалик фаолиятини белгилайди.
Онгсизлик соҳа
Инсон психикасининг энг чуқур ва аҳамиятли қатлами онгсизликдир. Бу онгга қанчалик босим ўтказувчи эмоция ва хотиралар орқали инстинктив қўзғалишларини сақловчи, аммо ушбу англашилмаган материаллар кўпинча инсоннинг кундалик фаолиятини белгилайди. Онголди соҳа, баъзан хотирага кириш мумкин бўлган, ўзида барча тажрибани киритади, айни дамда англанилмаган, аммо тасодифий ёки минимал куч сарфлаш натижасида онгга тез қайтиши мумкинлиги. У- психиканинг онгсизлик қисми бўлиб, биологик инстиктли майллардан иборат: агрессия ва сексуал. У сексуал майл -либидо билан тўйинган. Инсонда яширин энергетик тизим бўлиб, бу
МЕН-Иккинчи тамойил-гомеостаз- ички мувозанатни сақлашга тенденция. Мен (Эго)-онг –доимий равишда У билан низода бўлади, сексуал майллар таъсирида бўлади. У жамият таъсири остида шаклланади. Менга уч та куч таъсир кўрсатади:У, Кайвоний Мен ва инсонга ўз талабаларини қўювчи жамият. МЕН улар ўртасидаги уйғунликни таъминлашга ҳаракат қилади, қониқиш эмас, балки реаллик тамойилига бўйсунади.
КАЙВОНИЙ МЕН-аҳлоқий стандартларни ташувчи, шахснинг бу қисми танқид, цензора, виждон роли бажаради. Агар Мен У га мос ҳаракатни амалга оширса ёки унга мос қарор қабул қилса, Кайвоний Мен унга қарши чиқади.Натижада айбдорлик, уят, виджон таъналари кўринишидаги жазони бошдан кечиради.
Психоанализ атамаси
Шахс назарияси ва психопатологияси; Шахсдаги бузилишларнинг даволаш методи;
Инсоннинг англашилмаган фикрватуйғулариниўрганиш методи.
Шахс структураси
психологияда шахснинг ҳимоя мехазмлар тўғрисидаги қарашларнинг туб илдизи З.Фрейднинг шахс назарияси борасидаги изланишларига бориб тақалади. Фрейднинг психодинамик концепциясига кўра шахс тузилмаси ва ҳимоя механизмлари маълум тизимлаштирилган. З.Фрейд бўйича шахс тузилмаси учта таркибий компонентлардан иборат: “Ид”соҳаси-бу шахснинг инстинктли жиҳати бўлиб, унда шахснинг энг кучли инстинктлари ўрин олган. Улар шахс хулқ-атворини тўғри ва чет йўллар билан аниқлаш ва намоён бўлишини ифодалайди. “Ид” соҳаси вазифаларини қониқиш тамойилига асосан бажаради. З.Фрейд психоаналитик назариясида қайд этишича, психик жараёнлар қониқиш тамойилига кўра автоматик тарзда бошқарилар экан. Ҳеч қондирилмаганлик ички руҳий зўриқишни келтириб чиқаради. Ўз навбатида у психик фаолликни вужудга келишига олиб келади. Бу фаоллик зўриқишни ва қониқмаганликни сусайишига ёки қониқишга олиб келади.
Ҳаёт ва ўлим инстиктлари16
Фрейднинг психодинамик назариясида иккита асосий инстиктларга ажратилади: ҳаёт инстинкти (либидо, эрос) сифатида сексуал инстинкт; вайронгарчилик, бузғунчилик сифатида эътироф этилувчи ўлим инстинктлари (мортидо, танатос). Инсон хулқ-атворининг бу шакли шахснинг деструктив инстинкти сифатида намоён бўлиб, агрессияни ҳам инстинкт натижаси деб баҳолайди. Уларнинг ҳаётий зарурат сифатида намоён бўлишини тўсиб қўйиш шахсда жиддий салбий оқибатларга олиб келиши кузатилади. Бу эса неврознинг асоси ҳисобланади. Асарларининг бирида Фрейд мотидо инстинкти ҳақида тўхталган бўлиб, унда шахс ўзини ўзи сақлаш учун (йўқ қилмаслик) ўзга кишини ёки ўзгаларни йўқотишга интилади. Фрейд учун энг ҳал этувчи жиҳат, бу инсон хулқ –атворида жамият ривожланишидаги қонунларини эмас, иррационал психик кучларнинг намоён бўлишини ҳисобга олган, унда интеллект воқеликни фаол акс эттирувччи восита эмас, балкли бу кучларни маскировка қилувчиси ҳисобланади. Индивид билан ижтимоий муҳит абадий ва яширин курашда бўлади. Унинг психоаналитик қарашларида кучайтирувчи ҳолатда инстиктдан интеллектнинг кучлироғи. “Эго” соҳаси-бу шахснинг онгли томонини ифодаловчи рационал қисмидир. “Эго” доимий равишда “Ид” соҳаси билан ўзаро таъсирлашувда бўлади. Мен томонидан танланадиган механизм ҳали аниқ таъбири мавжуд эмас. Сиқиб чиқариш жинсий хоҳишлар билан курашишда фойдаланилади. “Мен” ва “Оно”ни титиб кўриш ва “Устун меннинг” шаклланишига қадар бир неча ҳимоя механизмидан фойдаланилади. Барча ҳимоя механизмларининг мақсади “Мен”га ёрдам беришдан иборат. Шу сабабли ҳам у учта асосий безовталанишга йўналтирилган, яъни Менни зарарлаши мумкин бўлган невротик, ахлоқий, ва реал.
Бироқ Мен ичдан чиқадиган норозиликдан ҳимояланиб қолмасдан, илк даврларда Мен хавфли инстинктив стимуллар билан танишади, шунингдек у норозиликни кечиради . Агар ташқи қониқиш ёки манфаатнинг асосий манбаи ташқи объект бўлган ҳолда унда шунчалик юқори норзиликни кечиришга сабаб бўлиб қолади.
Ёш боланинг Мени кўпроқ қониқиш принципи билан яшайди. У ташқаридан бўладиган норозиликни ҳали кўп кечирмайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
