O’quv va tarbiya ishlari bo‘yicha direktor o’rinbosari V v. b

ТАБИИЙ ШАРОИТЛАРДА КУЗАТИШ
Тирик жонзотларнинг хатти-ҳаракатларини одатдаги шароитларда кузатиш ва натижаларини ёзиб бориш табиий шароитларда кузатиш номи билан маълум. Улар ҳар хил бўлишади: джунгли шароитида шимпанзенинг тўда ичидаги хатти- ҳаракатларини кузатишдан маданий анъаналари турлича бўлган мамлакатларда ота-оналар ва болалар ўртасидаги ўзаро алоқаларни кузатишгача, ҳамда оқ ва қора танли талабалар ўқийдиган коллежларда талабалар стол атрофида қандай қилиб ўзларига жой танлашларини кузатишгача.
Алоҳида воқеаларни тадқиқ қилиш методи ва сўров каби, кузатишлар ҳам хатти-ҳаракатларни изоҳламайди, улар шунчаки хатти- ҳаракатларни тасвирлаб боради. Шунга қарамасдан бу тасвир жуда намунали бўлади. Бир қанча вақт мобайнида турли хил ускуналардан фақат одамларгина фойдаланишади деб ҳисоблашарди. Аммо табиий шароитларда кузатишлар натижасида маълум бўлишича, шимпанзелар кўпинча терминига новда тиқишади ва уни кейин суғуриб, ёпишиб қолган термитларни ейишади. Шимпанзе ва бабуинлар ўз мақсадларига етишиш учун бошқа айёрликлардан ҳам фойдаланишади. Психологлар Andrew Whiten ва Richard Byrne (1988) бир неча марта қандай қилиб ёш бабуин ўзини гўёки биров ташлангандек қилиб кўрсатган ва буларнинг ҳаммасини ўз онасини келгиндининг ўз овқатидан ҳайдаб солишга ундаш учун қилган.
Табиий шароитларда кузатишлар туфайли биз лотин америкаликлар, араблар ва французларга нисбатан скандинавлар, шимолий америкаликлар ва британияликларга кўпроқ шахсий ҳудуд кераклиги ҳақида билдик. Агар кимдир бизнинг шахсий ҳудудимиз - биз танамиз атрофида яратишни яхши кўрадиган буфер зонамизга бостириб кирса, - биз ўзимизни ноқулай ҳис қиламиз. Турли миллат вакиллари бўлган одамлар учрашиб қолишса, ўзларини ҳар хил тутишади. Масалан, мексикалик америкалик билан суҳбат учун қулай масофа излаб, хона бўйлаб унинг атрофида "рақсга тушади"унга яқинлашмоқчи бўлади, америкалик эса ундан доим қаерларгадир қочади. Америкаликка мексикалик жуда шилқим бўлиб туюлиши мумкин, мексикаликка эса америкалик - жуда босиқ ва димоғдор бўлиб