O’quv-tanishuv amaliyoti

---

 

Toshkent Davlat Transport Universiteti 

 

 

 

 

O’quv-tanishuv amaliyoti 

 

 

 

                                          

                                  Bajardi:TVL-3 guruh 

talabasi:Erkinjonov Sunnatjon 

                     

                                                Qabul qildi:Yusupjonov.B.Y 

 

---

 

O’quv-tanishuv amaliyoti 

 

Reja: 

1.

 

   Bolg’alash  sexi bilan tanishish. 

2.

 

  Payvandlash sexi bilan tanishish. 

3.

 

  Mexanika sexi bilan tanishish. 

4.

 

  Chilangarlik sexi bilan tanishish. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

Bolg’alash  sexi bilan tanishish. 

Qizdirilgan metallni bolg‘a babasining boyogi zarbi (yoki press bosimi) 

ta’sirida deformatsiyalash jarayoni erkin bolg‘alash deb ataladi. 

Bolg‘alash natijasida zarur shaklli pokovka olinibgina qolmay, uning 

strukturasi, binobarin, xossasi ham yaxshilanadi. Shuning uchun og‘ir 

sharoitda ishlovchi mashina detallar zagotovkalari (tishli g‘ildiraklar, 

turbina rotorlari, disklari, vallari, shatunlar) erkin bolg‘alash yo‘li bilan 

olinadi. Odatda, zagotovka sifatida og‘irligi 1 t gacha bo‘lgan pokovkalar 

uchun sort prokat mahsulotlaridan, og‘irligi 2-3 t li pokovkalar uchun 

prokatlaridan va og‘irligi 200 t va undan ortiq bo‘lgan yirik pokovkalar 

olishda quymalardan foydalaniladi. Pokovkalar kamdan-kam dastaki, 

ko‘proq mashinalarda bolg‘alash yo‘li bilan olinadi. Dastaki bolg‘alash 

usulining ish unumi haddan tashqari pastligi sababli undan, asosan, 

ta’mirlash ishlarida, mayda pokovkalar olishdagina foydalaniladi. 

Mashinada bolg‘alash usuli pokovkalarni ko‘plab ishlab chiqarishda va 

katta pokovkalar olishda keng qo‘llaniladi. 

Bolg‘alash yo‘li bilan olinadigan pokovkalarni olish texnologik jarayon 

ma’lum ketma-ketlikda bajariladigan operatsiyalar majmuidan iborat 

bo‘ladi. Shuni ham qayd etish kerakki, birgina bolg‘alash 

operatsiyalaridan tashqari pokovkani tayyorlash texnologik kartalarda 

qayd etiladi, unda zagotovkani bolg‘alashga tayyorlash operatsiyalari 

(qirqish, o‘lcham va sifatlarini kuzatish, qizdirish va boshqalar) ham 

kiradi. 

Erkin bolg‘alash jarayonining asosiy operatsiyalariga quyidagilarni 

ko‘rsatish mumkin:  

1.

 

Cho‘ktirish – zagotovkaning ko‘ndalang kesimini bo‘yi hisobiga 

kattalashtirish 

2.

 

 

Mahalliy cho‘ktirish – zagotovkaning bir qisminigina ko‘ndalang 

kesimini kattalashtirib, bo‘y o‘lchamlarini qisqartirish.  

---

3.

 

Cho‘zish – zagotovkaning uzunligini ko‘ndalang kesimi hisobiga 

uzaytirish 

4.

 

 Mahalliy cho‘zish zagotovkaning ma’lum qisminigina cho‘zish.  

5.

 

Yumaloqlash – zagotovkani aylantirib ketma-ket zarblash yoki uni 

siqish yo‘li bilan doiraviy jism shakliga keltirish.  

6.

 

Qisman yumaloqlash – zagotovkani aylantirib ketma-ket zarblash 

yoki uni siqish yo‘li bilan bir qismini yumaloqlash.  

7.

 

Teshish – zagotovka bir qismini siqib chiqarish hisobiga bo‘shlik 

hosil qilish 

8.

 

Teshikni kengaytirish – zagotovka bo‘shligi yoki teshigining 

o‘lchamlarini kattalashtirish. 

9.

 

Bukish – zagotovkani zarb bilan bukish 

10.Tekislash – zagotovka yuzasini zarb bilan ishlash yo‘li bilan bir 

tekis qilish.  

11. Kesish – metallning bir qismini ikkinchi qismidan kesib ajratish va 

boshqalar.