O‘quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

Normandiya operatsiyasi. 
Tarixga Normandiya operatsiyasi yoki “Overlord” operatsiyasi 
nomi bilan kirgan Normandiyadagi (Fransiya) strategik qo‘nish 
operatsiyasi G‘arbiy yoki Ikkinchi Jahon urushi davrida Evropada 
“ikkinchi” deb nomlangan frontni ochdi. Unda ishtirok etgan insonlar 
(3 milliondan ortiq kishi) va texnik kuchlarning ko‘lami va soni 
bo‘yicha bu Ikkinchi Jahon urushining eng yirik amfibiya (suvdagi) 
operatsiyasi hisoblanadi. 
G‘arbiy Evropada fashistlar Germaniyasiga qarshi ikkinchi 
frontni yaratish to‘g‘risida qaror Gitlerga qarshi koalitsiya 
mamlakatlari - SSSR, AQSh va Buyuk Britaniyaning vakillari 
tomonidan 1942-yil bahorida London va Vashingtonda bo‘lib o‘tgan 
muzokaralarda qabul qilindi va 1943-yilgi Tehron konferensiyasida 

---

153 
G‘arbiy ittifoqchilar shartlarni ma’qulladilar – ikkinchi frontni 
ochishga va’da berishdi. Mazkur front 1944-yil may oyida ochildi. 
Amaliyot nihoyatda tasniflangan bo‘lib, uning oldida dushmanga 
operatsiya boshlanish vaqti va joyi to‘g‘risida noto‘g‘ri ma’lumot 
berish bo‘yicha katta ish olib borildi. Aynan shu haqiqat, shuningdek 
jihozlanmagan qirg‘oq chizig‘iga qo‘shinlarning katta guruhi tushishi 
kutilmaganda va quruqlik, havo va dengiz kuchlarining yaqin o‘zaro 
ta’siri bo‘lib, bu qisqa vaqt ichida bo‘g‘oz zonasi bo‘ylab juda ko‘p 
sonli qo‘shinlarni o‘tkazishga imkon berdi. Operatsiyada qatnashgan 
ittifoqchilarning asosiy kuchlari AQSh, Buyuk Britaniya, Kanada 
armiyalari va Fransiyaning qarshilik harakati edi. 
Shimoliy Fransiya, Belgiya va Gollandiyaning qirg‘oqlarini 
mudofaa qilishda 500 mingdan ortiq odam, ikki ming tank, 7 mingga 
yaqin qurol va minomyotdan iborat bo‘lgan feldmarshal Evin Rommel 
boshchiligidagi Germaniya armiyasining “B” guruhi 160 ta 
samolyotdan iborat qo‘shinlar tomonidan ta'minlandi. General Duayt 
D.Eyzenxauer 
boshchiligidagi 
ittifoqchi 
kuchlar 
Germaniya 
qo‘shinlarining shaxsiy tarkibi va tanklaridagi qarama-qarshi 
guruhdan uch baravar, artilleriya va harbiy kemalardan 2 baravar, 
samolyotlardan 60 martadan ko‘p edi. 
Normandiya operatsiyasi 1944-yil 6-iyun kuni erta tongda 
boshlandi, uning maqsadi qit'adagi ko‘prikni bosib olish, Fransiya 
hududini buzib kirish va hujum qilish edi. Tunda qo‘nish kemalari La-
Manshda to‘plandi va Normandiya sohillariga yaqinlashdi. Ittifoqdosh 
aviatsiya dushmanning strategik jihatdan muhim maqsadlariga va 
uning orqasiga zarba berdi. Hodisa bir necha kun davomida kechayu 
kunduz amalga oshirildi. Aviatsiya va dengiz artilleriyasining o‘qidan 
katta yo‘qotishlarga duch kelgan nemis qo‘shinlari juda qarshilik 
ko‘rsatmadi. Birinchi kunning oxiriga kelib ittifoqchi kuchlar 
chuqurligi 2 dan 9 km gacha bo‘lgan beshta sohilni egallab olishdi. 
Normandiya uchun jang taxminan uch oy davom etdi (31-
avgustda tugadi) va unga parallel (teng) ravishda, shuningdek, 15-
avgustdan boshlab Amerika va Fransiya qo‘shinlari janubiy frantsuz 
operatsiyasini muvaffaqiyatli o‘tkazdilar, bu esa nemislarni yanada 
zaiflashtirdi. Vermaxt qo‘shinlarini g‘arbda kuchaytirishga imkon 
bermagan asosiy sabab Sovet qo‘shinlarining Belorusiyadagi hujumi 
edi. 

---

154 
Normand operatsiyasi Parijni ozod qilish va Falaise qozonining 
qulashi bilan yakunlandi. Fransiyaning shimolidan va janubidan 
ilgarilagan ittifoqchi qo‘shinlar, ushbu ikki operatsiyadan keyin 
birlashdilar va Fransiya deyarli butun hududini ozod qilib, Germaniya 
chegarasi tomon hujumni davom ettirdi. Bularning barchasi 
Germaniya G‘arbiy frontining qulashiga olib keldi va nemis 
qo‘shinlari Germaniyaning g‘arbiy chegarasida faqat bir oy o‘tgach, 
Zigfrid liniyasi yordamida yangi mudofaa chizig‘ini tiklashga 
muvaffaq bo‘lishdi.