O‘quv qo‘llanma (Barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari uchun) Toshkent-2019

2. Zidlik (kontradiktor) munosabati mazmuni va hajmiga ko‘ra turlicha bo‘lgan mulohazalar (1- misolda: A₁ va O_1, E₁ va I₁; 2-misolda: A₂ va O₂, E₂ va I₂.) o‘rtasida mavjud bo‘ladi. Bu mulohazalarning har ikkisi bir vaqtda chin ham, xato ham bo‘lmaydi. Ulardan biri hamma vaqt chin, boshqasi esa xato bo‘ladi. 1-misolda A₁ – yolg‘on, O₁- chin va E₁– yolg‘on, I₁ - chin mulohazalardir;
2-misolda A₂- chin, O₂ – yolg‘on va E_{2 –} yolg‘on, I₂ - chin mulohazalardir.
3. Bo‘ysunish munosabati sig‘ishadigan mulohazalardan mazmuni bir xil, hajmi turli xil bo‘lgan mulohazalar o‘rtasida bo‘ladi. Bunda umumiy mulohazalar bo‘ysundiruvchi, juziy mulohazalar bo‘ysunuvchi bo‘ladi. Bo‘ysunish munosabatida umumiy mulohazalar chin bo‘lsa, ularga bo‘ysunuvchi juziy mulohazalar ham chin bo‘ladi. Lekin juziy mulohazalar chin bo‘lganda, umumiy mulohazalar noaniq (chin yoki xato) bo‘ladi. Agar umumiy mulohazalar xato bo‘lsa, ularga bo‘ysunuvchi juziy mulohazalar noaniq (chin yoki xato) bo‘ladi.
YUqoridagi 1- misolda A₁– xato, I₁ – chin; E₁ – xato, O₁ – chin bo‘ladi. Malum bo‘ladiki, umumiy mulohazalar xato bo‘lsa, juziy mulohazalar chin bo‘lishi mumkin.
2- misolimizda A₂– mulohaza chin bo‘lgani uchun unga bo‘ysinuvchi I₂ mulohaza – chin; E₂ - mulohaza xato bo‘lgani uchun unga bo‘ysinuvchi O₂ mulohaza ham xato bo‘ldi.
4. Qisman moslik (subkontrar) munosabati mazmuni har xil bo‘lgan juziy mulohazalar o‘rtasida mavjud bo‘ladi. Bu mulohazalar bir vaqtda chin bo‘lishi mumkin, lekin har ikkisi bir vaqtda xato bo‘lmaydi. Agar ulardan birining xatoligi aniq bo‘lsa, unda boshqasi, albatta, chin bo‘ladi. YUqoridagi 1- misolimizda I₁- va O₁- mulohazalar bir vaqtda chin bo‘lsa, 2-misolimizda O₂ – mulohazaning xatoligi aniq bo‘lgani uchun I₂ – mulohaza chindir.