O`quv materiallari

4.  Xorijiy kompaniyalar amaliyotida moliyaviy menejmentni tashkil 

etishning asosiy xususiyatlari 

Korxonalarda  moliyaviy  menejmentni  tashkil  etilishi  yoki  kompaniya 

moliyaviy  boshqaruvining  tashkiliy  tuzilishiga  e’tibor  bersak,  AQSh  yoki  Evropa 

mamlakatlarida 

faoliyat 

yurituvchi 

aksariyat 

kompaniyalarda 

moliyaviy 

boshqaruvning  tashkiliy  tuzilishi  ularning  faoliyat  turlaridan  kelib  chiqqan  holda 

bo’lim  va  bo’linmalarga  ajratilib,  ularning  aniq  vazifa  va  majburiyatlari  belgilab 

olinadi.  Yirik  va  o’rta  korxonalarda  odatda  moliyaviy  boshqaruvni  amalga  oshirish 

uchun  bosh  ijroch  idirektor  (Chief  executive  officer  -  CEO)  va  moliyaviy  masalalar 

bo’yicha  vitse-prezident  yoki  moliyaviy  menejer  (Chief  Financial  Officer  -  CFO) 

tayinlanadi  hamda  tegishli  bo’lim  va  bo’linmalar  bevosita  ularga  bo’ysunadi.  Yirik 

kompaniyalarda  moliyaviy  faoliyat  ikkita  asosiy  yo’nalishga  ajratilib,  ularning 

birinchisini  g’aznachi  (moliyaviy  boshqarma  boshlig’i  -  treasures),  ikkinchisini  esa 

bosh  buxgalter  (controller)  boshqaradi  hamda  ular  bevosita  moliyaviy  menejerga 

bo’ysinuvchi bo’linmalar hisoblanadi (6-rasm).   

Rasm  ma’lumotlaridan  ko’rinadiki,  yirik  korxonalarda  g’aznachi  va  bosh 

buxgalterning  ham  alohida  vazifalari  va  majburiyatlari  belgilangan  bo’lib,  ular 

bevosita  o’z  faoliyat  yo’nalishlari,  vakolatlari  doirasida  yuqori  bo’linmalarga 

boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  uchun  ma’lumotlarni  tayyorlaydi  va  taqdim 

etadilar.  Zamonaviy  boshqaruv  sharoitida  bosh  moliyaviy  menejer  boshqaruvning 

yoki  direktorlar  kengashining  a’zosi  xisoblanib,  boshqaruv  ierarxiyasida  muhim 

o’ringa ega. Bosh ijrochi direktor bilan birga moliyaviy menejer aktsionerlar oldida 

teng  javobgarlik  va  mas’uliyatni  o’z  zimmasiga  oladi  hamda  biznesning  egalari  va 

investorlarga  moliyaviy  natijalar  bo’yicha  hisobotlarni  taqdim  etadi.  O’z  navbatida 

moliyaviy  masalalar  bo’yicha  vitse-prezidentning  nomzodini  alohida  tartibda 

direktorlar  kengashi  tomonidan  tasdiqlanadi.  Ush  buholat,  uning  bosh  ijrochi 

direktordan  mustaqilligini  anglatib,  o’zining  xatti-xarakatlari  va  amalga  oshiradigan 

ishlari bo’yicha aktsionerlar oldida hisobot berishini izohlaydi.   

---

39