O’quv amaliyot mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi Mavzu: Sanoat korxonasining sanitariya pasporti bilan tanishish

zararli va xavfli ishlab chiqarish omillari 4 sinfga bo‘linadi:
fizikaviy – shovqin, tebranish, infra-ultratovushlar, havo harorati, namligi, havo harakati, ionlashtiruvchi va ionlashmaydigan nurlar, ish joylarida yoritganlik, ventilyatsiya va boshqalar;
kimyoviy – zaharli, qichishtiruvchi, sensebillashtiruvchi, kanserogen, mutagen ta’sirga ega moddalarga gigiyenik baho berish;
biologik omillar – patogen mikroblar, ulardan hosil bo‘luvchi moddalar, o‘simlik va hayvon qismlarini ta’siri;
ruhiy-fiziologik – ta’sir etish bo‘yicha fizik, asab-ruhiy zo‘riqish, ishning monotonligi ta’siri.
Ishlab chiqarish korxonalarida JSN ni olib borishda sanitar shifokorlar tomonidan quyidagi 2 asosiy vazifa amalga oshiriladi:
-nazorat ostidagi korxonalarda mehnat sharoitlarini yaxshilash, kasb kasalliklarini oldini olish va ish qobiliyatini oshirishga qaratilgan choratadbirlarni amalga oshirilishi ustidan davlat sanitariya nazoratini o‘tkazish;
-nazorat ostidagi obyektlarni sanitariya holatini tahlil qilish, amaldagi sanitariya qoida va qonunlarga asoslanib sog‘lomlashtirish chora-tadbirlarini tuzish va ularning bajarilishini nazorat qilish.
3 xil ko‘rinishdagi sanitariya tekshiruvi farq qilinadi:
- rejali (mukammal) sanitariya tekshiruvi;
- mavzuviy sanitariya tekshiruvi;
- nazorat sanitariya tekshiruvi;
JSN bu har tomonlama chuqur ish sharoitini ishni qanday tashkil etilganligini, ish bajarishni mazmuni, o‘rganilib ishlab chiqarish obyektlaridagi ishchilar ish qobiliyatini, ularni salomatliklarini saqlashga qaratilgan faoliyat turi hisoblanadi. Bu vazifalarni bilish va uni amalga oshirish uchun JSN davomida laborator tadqiqot ishlari, umumiy va kasb kasalliklarini tahlil qilish ishlari, alohida korxona, alohida sex, alohida kichik sexlari va boshqa ishlab chiqarish bilan bog‘liq obyektlarni sanitariya nazorati o‘tkaziladi.
Changlanganlikni aniqlash elekror operatori olingan natijalar tahlil amaldagi gigiyenik me’yorlarga solishtirilib, ular bo‘yicha sog‘lomlashtirish tadbirlari ishlab chiqiladi. Sog‘lomlashtirish tadbirlarini amaliyotga tatbiq qilib, ishchilar o‘rtasidagi charchash, funksional holatlardan o‘zgarishlarni me’yorga kamaytirish, shaxsiy himoya vositalari (SHHV) bilan ta’minlash va targ‘ibot-tushuntirish ishlari olib boriladi. JSN faoliyatini asosiy vazifalaridan biri qishloq xo‘jaligida qo‘llaniladigan turli xil mineral o‘g‘itlar, o‘simliklarni turli xil kasalliklardan himoya qilishda qo‘llaniladigan kimyoviy moddalar ustidan nazorat hisoblanadi. Ishchi xizmatchilar o‘rtasida umumiy kasalliklar va kasb kasalliklarni tahlil qilish uchun tibbiy ko‘riklar, ish qobiliyatini yo‘qotish ko‘rsatkichlari, kimyoviy zaharlanishlar tahlil qilinib, zaruriy tadbirlar belgilanadi. Obyektlarda SEOA ko‘rsatmalarini va boshqa zaruriy ko‘rsatmalarni bajarilishini nazorat qiladi.
Ish jarayonida shikastlarni havfini oldini olish maqsadida yo‘laqlarga chegaralar qo’yish kerak. Ratsional yoritilganlikni yaratish sanitar sharoitni yaxshilashga katta yordam beradi. SHikastlanish profilaktikasida asosiy rolni shahsiy himoya vositalari egallaydi. Ular: maxsus kiyim, maxsus oyok kiyim, bosh kiyim, kuzoynak va boshqalar. Ishlovchilar uchun olib boriladigan sanitar-texnik instruktaj shikastlanish o’chog’ida katta rolni o’ynaydi. Ishchilarga ishlash va texnik havfi, o’rgatilib, kvalifikatsiyasi doimo oshirib borish, to‘g‘ri ishlash o’rgatiladi. Ishlovchilarni ishga faqat texnika havfsizligi va umumiy qoidalar bilan to‘liq tanishgandan so‘ng, ish joyida havfsizlik qoidalarini qullay bilganda qo‘yiladi.
SHikastlanish profilaktikasida qurilgan texnika havfsizligi qoidalari ustidan sex boshliqlari, uchastka masterlarini nazorat kilib turishi katta ahamiyat kasb etadi. Bulardan tashqari texnika havfsizligi ustidan kasaba uyushmasi, texnik inspektor, Mehnat muhofazasi organlari tomonidan maxsus nazorat olib borib turiladi. Tog’-qon korxonalarida texnik nazoratdan tashqari, davlat tog’-qon boshqaruvi tomonidan ham nazorat o‘tkazilib turadi. SHuningdek, bug’ kogozlari yonida, bosim ostida, ko‘tarma kranlar yordamida ishlovchilarni ishi davlat texnika nazorati inspektorlari tomonidan nazorat kilib turiladi.
Ishlab chiqarishda mexanizatsiya va avtomatizatsiyasini rivojlanishi bilan distansion boshqaruv orqali ish bajarish shikastlanishni tez suratda kamayishiga og‘ir shikastlar va o‘lim xolatlarini yo‘q qilinishiga, shikastlanish strukturasini o‘zgarishiga olib kelishi mumkin.