O'quv – uslubiy majmua tarkibi

18-rasm. Ustki va ostki presslash sxemasi



19-rasm. Silkitish usulida qolip tayyorlash mashinani sxemasi

Silkitish

Zichlantirishning bu usuli quydagicha amalga oshiriladi ustiga moslama (2) va oxirigicha to‘latilgan opoka (3) 1 o‘rnatilgan moslama taxtasi 2 (1) ni qoliplovchi mashina (4) ning stoliga quyiladi 3 (I holat), mashinalaning stoli. Silindr (6) da harakatlanadigan porshen (5) 4 yordamida ma’lum balandlikka (30-100 mm) ko‘tariladi (II holat) va opoka bilan birgalikda to‘sik, (7) uro‘tib yig‘iladi (III holat), tuprokdagi jonli kuchi stolning urilish paytida sinadi va shu laxzada tuprokning zichlanishi sodir bo‘ladi, 19-rasm.

Zichlantiruvchi kuchlarni ta’sir ko‘rsatuvchi vaqti sonining mingdan bir ulushlar bilan o‘lchanadi. Kerakli darajadagi zichlikni hosil qilish uchun zarblar soni talab qilinganiga qarab 10...80 martaning oraligida bo‘lishi kerak. Zarblar soni ortgan sari darajasi o‘sib boradi. Zarblar soni ma’lum darajaga etgandan so‘ng zichlik barqarorlashib opokaning yiqimish paytidagi zarblar hosil qilgan quvvat bilan zichlik darajasi o‘rtasida muvozanat yuzaga keladi. Zichlikning egri chiziqli jadvalida gorizontal chizik paydo bo‘ladi.

Muayli balandlikda hosil kilingan zichlik etarli darajada bo‘lmasa, unda zarblar sonini ko’paytirish o‘rniga (ko‘p silkitish natijasida materialning yiriq donachalari yuqorida, mayda donachalari xajmli donachalar mavjud bo‘lgan qatlamlarning zichlik darajasi past bo‘ladi, mashina stolining kutarish balandligini oshirish zarur.

Stolning “n” zarblari orqali qorishmaga ta’sir o‘tkazuvchi solishtirma qolip qorishmasiga zichlantiruvchi ta’sir ko‘rsatishning yakinlashtirilgan mezoni hisoblanadi:

opokaning 1 sm² maydoniga

Bu erda: Q – opokadagi qorishmaning og‘irligi – kg;

  - opokaning maydoni – sm²;

  - silkitish stolining ko‘tarilish balandligi – sm;

 - mashinalarning tushayotgan qismlarining jonli kuchini yoqotish koeffitsienti, uning nisbati 0,3...0,7 oralig‘ida tebranadi.

Zichllikning o‘rtacha darajasining silkitishning solishtirma ishi bilan aloqasi (Aksyonov N.P. bo‘yicha) quyidagi empirik tenglama bilan aniqdakadi:

Bunda: a – 1 sm² ga kgdt bilan ifodalanadi;

K – zichlantirishgan qolipning koeffitsienti.

K = 0,35…0,55

Opokaning ustki qatlamlari etarli darajada zichlanmaydi, katta opokalarni qo‘shimcha ravishda zichlashtirish qo‘lda va pnevmatik usulda shibbalash, engil presslash – dinamik (usuli) ravishda cho‘yan yuk-taxtaga orkali engil presslash (yuk-taxtaganing o‘lachamlari opokaning o‘lchamlariga nisbatan kichikroq).

Silkituvchi qoliplovchi mashinalar unchalik katta bo‘lmagan opokalarni ham “n” 2500 mm dan yuqori bo‘lgan, stolning ko‘tarma kuchi 100 kg dan 40 t gacha bo‘lgan eng yiriq opokalarni zichlantirish uchun ham qo‘llanadi.