Oqsil biosintezi

E.Coli xromosomasi replikasiyasi. E. Coli xromosomasi halqali, ikki zanjirli _{ } bo’lib, uzunligi _{ } monomerdan iborat. Xromosoma oqsillar va hujayra membranasi bilan kompleksda bo’lib nukletoid tarzida ixcham yig’ilgandir. Replikasiyani har bir sikli ori deb atalgan joydan boshlanadi. Ori termini deb replikasiya inisirlanishi (origin of rerlication) uchun signal bo’lib xizmat qiladigan _{ } - replikonlarini xususiyatli ketma-ketligiga aytiladi. Replikasiya boshlanib ikki yo’nalishda boradi, ya’ni ikki replikativ vilka hosil bo’ladi. Har bir vilkani harakat tezligi sekundiga 800 nukleotidni tashkil etadi va bakterial xromosoma doimo 40 minutda replikasiyalanadi. Hosil bo’lgan ikki halqali _{ } ajraladi. E.Coli replikasiyasi _{ }polimeraza _{ } fermenti ishtirokida borib, bunda u bilan birga boshqa oqsillar xelikaza - _{ } zanjirini yoyilishi; _{ } - bir zanjirli_{ }ni bog’lash; praymaza - praymer sintezi; DNK-ligaza - DNK fragmentlarini bog’lash vazifalarini bajarib ishtirok etadilar. DNK - polimeraza III fermenti replikasiyani boshlay olmaydi. Replikasiya inisirlash ori S qismida DNK zanjirini yoyilishi va DNK sintezi uchun praymer bo’lib xizmat qiluvchi qisqa RNK transkriptini sintezidan boshlanadi. Praymerlar maxsus ferment-praymazalar bilan sintez qilinadi. E.Coli da praymaza 20 polipeptid zanjiriga ega(7 subbirlik) multimer oqsil kompleksi primosoma bilan faollanadi. Primosomani vazifasi _{ } zanjirlaridan biri konformasiyasini o’zgartirib praymaza bilan ta’sirini amalga oshirishdir. Inisirlashdan so’ng replikativ vilkalarni siljishi, ya’ni elongatsiya boshlanadi. Sintezlanayotgan _{ } zanjirlaridan biri replikativ vilka siljiyotgan tomonga harakat qiladi, sintez to’xtovsiz boradi. _{ } ni bu zanjiri ildamlovchi; Okazaki qisqa fragmentlari bo’yicha sintez qilinayotgan zanjir kechikuvchi hisoblanadi.
Har bir fragment sintezi replikasion vilka boshida boshlanadi va unga qarama-qarshi tomonga yangi sintezlanayotgan _{   } oxiri oldinroq sintezlangan Okazaki fragmentini _{ } oxiriga yetgunga qadar davom etadi. Bu fragmentlar sintezini praymaza initsirlab boshlang’ich praymer sifatida _{ } qisqa fragmentlarini sintez qiladi. So’ngra ular E.Coli ni asosiy replikasiyalovchi fermenti _{ } - polimeraza _{ } tomonidan davom yangi sintezlanayotgan _{   } oxiri oldinroq sintezlangan Okazaki fragmentini _{ } oxiriga yetgunga qadar davom etadi. Bu fragmentlar sintezini praymaza initsirlab boshlang’ich praymer sifatida _{ } qisqa yangi sintezlanayotgan _{   } oxiri oldinroq sintezlangan Okazaki fragmentini _{ } oxiriga yetgunga qadar davom etadi.


Bu fragmentlar sintezini praymaza initsirlab boshlang’ich praymer sifatida _{ } qisqa fragmentlarini sintez qiladi. So’ngra ular E.Coli ni asosiy replikasiyalovchi fermenti _{ } - polimeraza _{ } tomonidan davom ettiriladi. Okazaki fragmentlarining uzunligi 1000 nukleotiddan iboratdir. Replikativ vilkada yana ikki oqsil “xizmat” qiladi: SSb oqsil bir vaqtni o’zida bir zanjirli_{ } ni bog’lab qo’sh spiralni yoyilishi va uni nukleazalardan himoyasini ta’minlaydi. Ikkinchi oqsil xelikaza _{ } gidrolizi bilan bir vaqtda _{ }qo’sh spiralini yoyadi._{ }-giraza yoki _{ }-topoizomeraza _{ } qo’shspiralni yoyilishida hosil bo’ladigan super aylanmalarni yig’ilishini to’sadi. Ya’ni halqali _{ }da bir zanjirli uzilishlar hosil qilib, so’ng ularni yana tikadi. _{ }-polimeraza_{   }-praymerini yo’qotib fragmentlarni yasaydi. _{ }-ligaza Okazaki fragmentlarini bog’laydi. _{ } cintezini terminirlash o’ziga xos ketma-ketlik bilan belgilanib, bu jarayon hozircha to’liq o’rganilgan emas. _{ } ni hujayrada sintezlanishi