„O‘qituvchi nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020

1

2

3

4

5

O‘tgan

ish

ko‘ngilni

berar

xush

Oldin

vaqt

hosilga

qilar

yaxshi

Kechning

otlangan

yo‘qolgan

nasibasi

barakat

Barvaqt

xazinasidan

manzilga

oltindan

borar

Ertalabki

harakat

ertaning

oldin

qimmat

http://eduportal.uz

---

49

10.1-mashq.

 

Matnni  o‘qing  va  uning  asosiy  mazmunini  bir  jumlada 

bayon qiling.

DEVON ORZUSIDA…

Navoiy  ko‘pdan  buyon  xayolini  band  etib,  lekin  tinch  vaqt 

topolmaganidan  orqaga  tashlab  kelayotgan  orzusi  –  katta  devon  tuzishga 

kirishdi.

U g‘azallarni umrining poyalariga qarab – bolalik, yigitlik, o‘rta 

yoshlik,  nihoyat,  qarilik  kabi  to‘rt  faslga  bo‘lishni  ma’qul  ko‘rdi  va 

qog‘ozlarni  bir-bir  ko‘zdan  kechirib  ayira  boshladi.  G‘azallar  behad  ko‘p, 

ulardan  butun  yashalgan  umrning  qaytmas  nafasi  gurullaydi.  Hammasining 

bir  tarixi  bor,  maskani  bor.  Mana,  Mashhaddagi  tashlandiq  hujrada 

xasta-g‘arib  yasharkan,  o‘n  olti-o‘n  yetti  yoshlarida  yozgan  g‘azallari… 

Mana  bu  esa  Samarqandga  kelgan  kunlarda  Xo‘ja  Fazlulloh  Abullays 

xonaqohidagi  hujrada  bitilgan  misralar.  Mana,  ko‘ngilning  toza,  sirli 

hayajonlaridan  ko‘ksi  to‘lib,  maktabdan  qaytish  bilan  bir  burchakka  tanho 

tiqilib  aytgan  ilk  g‘azallari.  Bularni  mehribon  onasiga  o‘qib  berganda,  u 

qanday  suyungan,  bag‘riga  bosib  qanday  o‘pgan  edi;  bu  bo‘saning  mehrini 

shoir  go‘yo    o‘z    yuzida  shu  damda  tuyganday  bo‘ldi.

Otasi  G‘iyosiddin  Kichkina  bu  o‘ychan,  xayolchan  o‘g‘ilchaning 

ilk  mashqlarini  o‘qib,  hayajon  bilan  uni  quchoqlamaganmidi?  Sovg‘alar 

keltirmaganmidi?  Bu  g‘azallar  yillarning  qa’ridan  jonli,  iliq  xayollarni, 

xotiralarni  uyg‘otdi.  Navoiyning  ko‘z  oldidan  o‘zining  bolaligi  o‘tdi.  U 

kichkina  Alisherni  ko‘rdi.  Ancha  vaqt  xayollar,  xotiralar  sehrida  qoldi. 

Yuragida  hasrat  qaynab  ketdi.  Bu  umr  tongini  sog‘inish  edi,  chaqaloq 

onasining  qo‘lida  turib,  to‘lin  oyga  qo‘l  uzatgani  kabi  behuda,  lekin 

ma’nodor  hasrat  edi…  (Oybek)

10.2-mashq.

 

Berilgan  gaplarda  nuqtalar  o‘rniga  bormoq  va ketmoq 

fe’llaridan  mosini  qo‘yib  ko‘chiring.

Namuna:  Beshigimning  oldidan  qabrim  oldigacha  yo‘l, 

          Men ... bir kuni, navolarim, zorim qolur. (M. Yusuf)

4 – Ona tili, 10-sinf