„O‘qituvchi nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020

Kalit

  pastda  qolib 

ketibdi!“     

Yuqorida  o‘qiganingiz  bir  majoziy  hikoya  edi.  E’tibor  bersak,  insonning 

hayoti  ham  mazkur  ulfatlarning  safariga  o‘xshab  ketadi.   

9.2-mashq.

 

Matnda  ajratib  ko‘rsatilgan  so‘zlarning  majoziy  ma’nosi 

bo‘yicha  o‘z  fikr-mulohazalaringizni  bildiring.

9.3-mashq.

 

Matn  tarkibidagi  ajratib  ko‘rsatilgan  usluban  g‘aliz  so‘zlarni 

mosi  bilan  almashtiring.

VAQT QADRI

Qadim 

davrda

  bir  olim  quyosh  soatini  ixtiro  qilibdi  va  uni  maydonga 

o‘rnatibdi.  Shahar  ahli  bu  soatdan  foydalanishni  o‘rganganlaridan  keyin 

umr

lari  tartibga  tushib,  ishlari  va  topish-tutishlarida  baraka  paydo  bo‘libdi.

Oradan  yillar  o‘tib,  olim 

halok bo‘libdi.

  Shahar  aholisi  quyosh  soatini 

olimdan  qolgan 

esdalik

  sifatida  saqlab  qolish  maqsadida  atrofini  o‘rab, 

ustiga  chiroyli  gumbaz  qurishibdi.  Qurilishni  tugatib  qarashsa,  gumbaz 

ostiga  quyosh  nuri  tushmaganligi  uchun  soat  vaqtni 

aniqlamay

  qo‘yibdi. 

Odamlar  o‘zlari  bunyod  etgan 

binoni

  qaytadan  qurgilari  kelmay,  uni  shu 

holicha  qoldiribdilar.

Oradan  kunlar,  haftalar,  oylar 

kechibdi.

  Odamlar  soatni  unutib, 

endi  bu  yerga  kelmay  qo‘yishibdi.  Kunlarida  ham,  ishlarida  ham 

unum

 

qolmabdi:  ular  vaqtning  qadrini  esdan  chiqarishgandi.

http://eduportal.uz

---

45

Berilgan so‘zlar:  zamon,  hayot,  vafot  etibdi,  yodgorlik,  ko‘rsatmay, 

inshoot,  o‘tibdi,  baraka.

Jumla  tarkibidagi  so‘zlar  o‘zaro  bog‘lanishi  uchun  ular  orasida  uslub, 

mantiq  va  grammatik  jihatdan  moslik  bo‘lishi  kerak. 

Qiyoslang:

1)  Qarg‘a sayradi (uslubiy nomoslik) – Qarg‘a qag‘illadi (moslik).

2)  Otasini suyandi (grammatik nomoslik) – Otasiga suyandi (moslik).

3)  Shomda oy bo‘zardi (mantiqiy nomoslik) – Tongda oy bo‘zardi 

(moslik).

9.4-mashq.

 

Qavs  ichidagi  birliklardan  eng  qulayini  tanlab  so‘z  birikmalari 

tuzing.  Bunda  nimaga  asoslandingiz?  Fikr  bildiring

.

Tong  (shamoli,  nasimi,  yeli),  omonat  (dunyo,  olam,  borliq),  tushda 

(tomosha  qilmoq,  ko‘rmoq,  nazar  solmoq),  do‘stlarni  (mukofotlash, 

taqdirlash,  olqishlash),  (odamni,  ko‘chatni,  kunni)  o‘tqazmoq. 

9.5-mashq.

 

Quyidagi  birikmalarning  bog‘lanishida  qaysi  jihatdan 

nomuvofiqlik  mavjud?    Jadvalni  to‘ldiring.

 

1)  uch  kundan  oldin  ketmoq;

2)  kuzdagi  boychechak;

3)  vaqtdan  foydalanish;

4)  odimlayotgan  ilon;

5)  samolyotda  yelmoq;

6)  gulni  barglari;

7)  mevani  ekmoq;

8)  belkurak  bilan  chopmoq;

9)  uyga  dam  olmoq;

10)  suv  ichida  cho‘milmoq.