O‘qitish metodikasi o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan

MODULLI TA’LIM TEXNOLOGIYASINING 
XUSUSIYATLARI VA ADABIYOT O‘QITISHDA 
UNDAN FOYDALANISH
Reja:
1. Modulli ta’lim texnologiyasining xususiyatlari.
2. Adabiy ta’lim jarayonida modulli ta’lim texnologiyasidan 
foydalanish.
3. Modulli ta’lim texnologiyasidan foydalanishdagi izchillik.
Modul (lotincha
 modulus
so‘zidan olingan bo‘lib qism, bo‘lak, 
blok ma’nolarini anglatadi
82
. Modulli ta’lim pedagogik texnologi-
yani tashkil etuvchi tarkibiy bo‘laklarni ifodalaydi. Bu modulli 
ta’lim dars jarayonini tashkil etishdagi eng kichik ish turlaridan 
hamda ularning turli miqdordagi to‘plamlaridan iborat bo‘ladi. 
Bunda eng kichik faoliyat turi eng kichik modul sanalib, boshqa
-
lari qancha modulni qamrab olishiga qarab o‘ziga mos darajadagi 
modullar sanaladi. 
Adabiyot o‘qitish sohasida modulli ta’lim texnologiyasi de-
yilganda adabiy ta’lim jarayonini modullar asosida loyihalashtirish 
nazarda tutiladi. Ajratilgan har bir modul bo‘yicha uning o‘zigagina 
xos bo‘lgan faoliyat mazmuni va ta’sir doirasi mavjud bo‘ladi. 
Adabiy ta’lim jarayonida modulli ta’lim texnologiyasidan 
foydalanilganda o‘rganiladigan mavzu mantiqiy tugallangan 
bo‘laklarga, ya’ni modullarga ajratiladi. Har bir bo‘lak o‘quvchilar 
mustaqil ishlashlari uchun maxsus topshiriqlarga aylantiriladi.
Modulli ta’lim texnologiyasida o‘quvchilar tomonidan amalga 
oshirilayotgan har qanday faoliyatga 
o‘quv elementi
deb qaraladi. 
O‘quv elementi o‘z ichiga quyidagilarni qamrab oladi: 
– o‘quvchi faoliyatining aniq elementlarini o‘rgatish bilan 
bog‘liq nazariy va amaliy ma’lumot; 
– o‘quvchining o‘quv faoliyatini ta’minlovchi ma’lumotlar; 
– aynan o‘xshash maqsadlar yig‘indisi;
– o‘quvchi ishlashi lozim bo‘lgan zaruriy materiallar 
to‘plami; 
– o‘quvchining ish faoliyati, nazarda tutgan farazlari, buning 
uchun zarur bo‘lgan shart-sharoit va topshiriqning bajarilganlik da
-
rajasini nazorat qiluvchi materiallar.
82
https://ru.wikipedia.org

---

175
Adabiy ta’lim jarayonida modulli ta’lim texnologiyasidan foy-
dalanish uchun avval quyidagi ishlar amalga oshiriladi:
– mazkur yo‘nalishning xususiyatlarini ochib beradigan 
metodik majmualar yaratish; 
– ta’lim jarayonini tashkil etish uchun uni zaruriy didaktik 
ashyolar bilan ta’minlash;
– ta’lim amaliyotini nazariy-metodik va amaliy-tashkiliy ji-
hatdan to‘g‘ri uyushtira bilish. 
Adabiyot o‘qitishning modulli texnologiyasi – ta’limning bel-
gilangan tamoyillariga muvofiq tarzda rejalashtiriladi va amalga 
oshiriladi. Bunda motivatsiya (o‘quvchining bilishga bo‘lgan ichki 
ehtiyoji), modullilik, muommalilik, hamkorlikka asoslanish, sub
-
yekt-subyekt munosabati, didaktik o‘yinlar, audio-vizual va hk. 
tamoyillar nazarda tutiladi.
Asar ustida ishlashda modulli ta’lim texnologiyasidan foy-
dalanilganda quyidagi izchillikka amal qilinadi: 
– modulli ta’lim uchun zarur shart-sharoitni yaratish; 
– modulning maqsadi va mazmunini belgilash; 
– nazariy va amaliy ma’lumotlarni ajratish;
– ta’lim amaliyotini rejalashtirish; 
– o‘quv hamda didaktik materiallar, texnik vositalarni tay-
yorlash;
– amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish; 
– zaruriy nazariy bilimlarni mustahkamlash;
– o‘quvchilarning nazariy va amaliy bilimlarini aniqlash;
– o‘zlashtirilgan bilim, ko‘nikma va malakalarni baholash.
Adabiyot darslarini modulli ta’lim texnologiyasi asosida tash-
kil etish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish deganda, avvalo, 
o‘quvchilarni ham aqlan, ham ruhan mazkur darsga tayyorlash na-
zarda tutiladi. Qolaversa, darsni tashkil etish uchun zarur bo‘lgan 
shart-sharoit va o‘quv materialini vaziyat taqozosiga moslashtirish 
ishlariga ham e’tibor qaratiladi. 
Modulning mazmunini belgilashda, dastlab adabiy ta’limning 
bosh maqsadi – ma’naviy barkamol avlodni shakllantirish va bu 
yo‘lda xizmat qiladigan o‘quv materiallari (mazmun)ni tayyor
-
lashga e’tibor qaratiladi. Modullar bilan ishlash yakunidagi natija 
esa, ya’ni o‘quvchi egallagan bilim, ko‘nikma, malaka va shaxslik 
sifatlari mazkur maqsadga erishilganlik darajasini ko‘rsatadi. Mo-

---

176
177
dulli ad
abiy ta’limning maqsadi ham barcha ta’lim texnologiyalari 
singari adabiy ta’lim bo‘yicha davlat standartiga tayanadi. Modulli 
ta’lim texnologiyasining maqsadi qancha aniq bo‘lsa, unga eri
shish 
darajasi shuncha oson bo‘ladi. Mazkur bosqichdagi eng muhim 
ishlar – o‘quv materiali mazmuni va undagi muhimni nomuhimdan 
ajratish, badiiy asardagi o‘quvchi ko‘nglidan o‘tsa, ma’lum ijobiy 
iz qoldiradigan jihatlarni umumlashtirish, ularni o‘quvchi hayoti 
bilan bog‘lashga yo‘naltirish, o‘qituvchi va o‘quvchi munosabat
-
lari tabiatini belgilab olishdan iboratdir.
Umuman, adabiyot o‘qitishda modulli ta’lim texnologiyasidan 
foydalanish – o‘quvchilarni ma’naviy kamolot yo‘liga solishda, 
buning uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma, malaka va shaxslik 
sifatlarini egallashida, nazariy bilimlarni amaliyotga tatbiq etishi-
da, mustaqil fikrlashga odatlanishida, badiiy tahlil malakalarini 
egallashida, o‘z bilim va qobiliyatlarini baholay bilishida, o‘zining 
xato-kamchiliklarini anglash va ularni bartaraf qila bilishida o‘ziga 
xos o‘rin tutadi.
Adabiyot darslarida modulli ta’lim texnologiyasidan foy-
dalanishning amaliy namunasi sifatida A. Ekzyuperining «Kich
-
kina shahzoda» asari ustida ishlash darsini tavsiya etish mumkin. 
Umumta’lim maktablari 5-sinfi dasturida Antuan de Sent-Ekzyu
-
perining «Kichkina shahzoda» asarini o‘rganish uchun to‘rt soat 
ajratilgan. Asarni o‘rganishga yo‘naltiruvchi talqin quyidagicha: 
«