O’qitish metodikasi Ishning maqsadi

Motiv
– bu ma'lum ehtiyojlarni qondirish bilan bog‘liq faoliyatga moyillik
2
.
Motiv
(lot. 
moteo
– harakatlantiraman, fransuz. 
motiv
– undovchi sabab) 
shaxsni aqliy harakatga va hulq-atvorni amalga oshirishga undovchi, muayyan 
ehtiyojlarini qondirish bilan uzviy bog‘liq mayl yoki sababiyat. Motivlarning 
asosiy funksiyasi insonni harakatga undovchi sabablar, ichki turtkilar vazifasidan 
iborat. Odamni faoliyatga undovchi asosiy sabab uning ehtiyojlaridir. Binobarin, 
xatti – harakatga va faoliyatga undovchi shaxsning anglashilgan xususiyati 
hisoblanuvchi, ehtiyojni aks ettirishning yuksak shakli sifatida paydo bo‘luvchi 
1
Djuraev R.X., Tolipov O’.Q, Safarov R.G’., To’raqulov X.O., Inoyatov I.O., Divanova M.S. Pedagogik atamalar 
lug’ati. –T.: “Fan” nashriyoti, 2008-yil. 81-bet. 
2
Hasanboev J., To’raqulov X., Haydarov M., Hasanboeva O., Pedagogika fanidan izohli lug’at. –T.: “Fan va 
texnologiya” nashriyoti, 2008-yil. 238-bet.

---

ichki turtki motiv xatti-harakat va faoliyat motivlarning majmuasi 
motivatsiya
deyiladi. Motivlar ehtiyoj negizida vujudga keladi, rivojlanadi va shakllanadi. 
Motiv mazkur negizda o‘sib, barqarorlashib borib, ehtiyojlarning 
barqarorlashuvi motivatsiyaning samarali shakllanishini ta'minlashga xizmat 
qiladi. Odatda inson faoliyati va harakatiga ta'sir o‘tkazuvchi jarayonda o‘zaro 
bog‘liq ravishda ehtiyoj tomonidan motiv va maqsad aniqlanadi. Harakat 
faoliyatning tarkibi bo‘lganligi tufayli faoliyatning maqsadi va motivi orqali 
boshqariladi. Lekin “motiv – faoliyat”, “maqsad - harakat”, “sharoit - operatsiya” 
holatlari o‘rtasida qat'iy aloqa hukm surmaydi. Goho motiv turtki, qo‘zg‘atuvchi, 
undovchi singari istilohlar bilan aynanlashtiriladi. Motivlar ehtiyojlarning 
ifodachisi, harakat va faoliyatning boshqaruvchisi bo‘lganligi sababli ularni 
shaxsning dinamik xususiyati tarkibiga kiritish mumkin. Xuddi shu boisdan 
motivlar shaxsning yo‘nalganligi, maqsadga intilganligi bilan uzviy aloqada. 
Yo‘nalganlik motivga nisbatan kengroq qo‘llashga ega bo‘lgan tushuncha 
hisoblanadi va o‘z navbatida motivning shakllanishiga yordam beradi
3
. 
M.H.Saidov va boshqalar tomonidan tuzilgan “Ijtimoiy himoya: atamalar 
izohli lug‘at” kitobida motivga quyidagicha ta'rif beriladi: 
Motiv
– (lot. harakatga keltirish, turtki). 
1)
sub'ekt ehtiyojini qondirish bilan bog‘liq faoliyatga undash; sub'ekt 
faolligini yuzaga chiqaruvchi va uning yo‘nalishini belgilovchi tashqi yoki ichki 
shartlar majmui. 
2)
narsa faoliyati yo‘nalishini tanlashga rag‘batlantiruvchi va uni 
belgilovchi, shuning uchun mavjud bo‘luvchi. 
3)
shaxsning harakatlar va hulq–atvorlarini tanlashi asosida yotuvchi 
idroklangan sabab. 
Psixologiyada 
motivga
izlanuvchi faollik jarayonida ehtiyojlarning amalga 
oshishi sifatida qaraladi. Motivning rivojlanishi narsa mohiyatini o‘zgartiruvchi 
faoliyatlar doirasini o‘zgartirish va kengaytirish orqali yuz beradi. 
3
Qiyomiddin Nazirov (tuzuvchi). Falsafa qomusiy lug’at. –T: “Sharq” nashriyoti. 2004-yil, 280-bet.

---

Sotsiologiyada motivga muayyan ne'matlarga faoliyatning xohlagan 
sharoitlariga erishishda idroklangan ehtiyoj deb qaraladi. 
“